Q.1 - Chương 220: Tai biến (phần 8 1)

Âm thanh ong ong ong phát ra, mấy trăm người tụ tập, tạo nên một bầu không khí quái lạ.

Hội thơ Lập Thu lần này mới bắt đầu có mấy canh giờ, đã có nhiều biến chuyển không ngờ.

Từ lúc Lục Thôi Chi bắt đầu đề nghị làm thơ, cái bầu không khí lạnh lẽo buồn tẻ do vụ quần ẩu lúc nãy đã dần dần tan biến, có thể lăn lộn giữa quan trường hay giữa miền danh lợi, cho dù là Lục Thôi Chi hay mấy ông lão có thể chủ trì đại cục kia thì cũng đều rất giỏi trở tay thay đổi bầu không khí. Lúc Lục Thôi Chi bảo lấy Hàng Châu làm chủ đề, cục diện sau đó có thể suy ra, dĩ nhiên là mọi người sẽ đưa ra tác phẩm của mình, rồi thưởng thức, bình luận lẫn nhau, vui vẻ hòa thuận, vốn là... không có chuyện gì bất ngờ có thể xảy đến cả.

Thế nhưng, kết quả là bầu không khí lại bắt đầu trở nên quái lạ, dĩ nhiên cái quái lạ này không giống với sự việc vừa nãy.

"Đông nam hùng tráng, Giang Ngô đô hội, Tiền Đường nổi tiếng phồn hoa, bài Vọng hải triều này khí phách lớn đấy, nhưng mà..."

"Cách làm này trước giờ chưa từng gặp..."

"Kiểu gieo vần này..."

Lời nghị luận xì xà xì xầm vang lên xuyên qua đám đông, bốn mươi hai bàn, nào là các thương hộ, rồi các thư sinh, có cả những nữ tử đi cùng nhà chồng tới nữa, tất thảy đều châu đầu ghé tai rì rầm bàn tán. Mà vào lúc này ở trước phòng khách của thuyền chủ, các thư sinh tụ lại một nơi cũng đang cau mày nghị luận, có nhiều người vốn là đang làm thơ nhưng lúc này cũng không nhịn được phải ngừng lại, thứ mà bọn họ đang nghị luận quả thực... rất kỳ quái.

Lâu Thư Uyển và hôn phu Tống Tri Khiêm tiến lại phía trước, còn đang nhẹ giọng chào hỏi mấy vị trưởng bối hoặc thân bằng ngang lứa có quen biết thì ở đằng kia, ở giữa đám người, Ninh Nghị cũng vừa hoàn thành bài từ của mình.

Đây là bài từ đầu tiên của hắn làm ở Hàng Châu, rất dứt khoát, cũng là mực thước của cái danh đệ nhất tài tử Giang Nam mà mọi người thận trọng dò xét ngay từ thời khắc hắn bắt đầu đặt bút xuống. Hắn làm bài từ này, liền có người xung quanh xúm lại chỗ ấy, rồi truyền ra ngoài. Theo lý thuyết, một bài từ hay hay dở, trong mắt những thư sinh tài hoa có trình độ rất cao này, vốn dĩ là phải phán xét rất nhanh mới phải, nhưng bầu không khí quái lạ như thế này, cũng là do bài từ vừa làm gây ra. Lúc vừa viết xong một nửa bài trên thì cũng đã khiến cho toàn bộ phòng khách chìm vào trong những tiếng râm ran khe khẽ khó có thể hình dung được.

Lúc này hắn đã viết xong bài từ, bầu không khí như vậy vẫn còn kéo dài, phu phụ Lâu Thư Uyển tuy rằng nghe đứt quãng cũng trọn được toàn bài từ, nhưng lúc này vẫn không nhịn được chạy qua xem lần nữa cho tử tế. Bên kia giữa đám thư sinh lượn lờ, bài từ của Ninh Nghị đã hiện trên giấy hoàn chỉnh, khiến cho Lục Thôi Chi không nhịn được phải tới xem thử. Lục Thôi Chi xem xong cũng chỉ biết chau mày trầm tư, tình cờ nhìn Ninh Nghị, miệng lẩm bẩm:

"Bài từ này thật phóng khoáng... Vọng hải triều..."

Thế nhưng, từ đầu đến cuối ông ta không hề lên tiếng đánh giá, điều này dĩ nhiên là có chút không phù hợp lắm với dự tính ban đầu của ông ta là khuấy động không khí.

Sau khi viết xong, Ninh Nghị chỉ nói một câu:

"Xin mời chư vị chữa hộ dùm cho bài Vọng hải triều này."

Đây vốn là một lời khách sáo, nhưng bầu không khí trước mắt ngược lại thật giống như bị một đám người chữa hộ vậy.

Lâu Thư Uyển ló đầu nhìn sang tờ giấy vẫn còn đặt trên bàn kia, kiểu chữ tinh tế, phóng khoáng tự nhiên, nhưng trước giờ Lâu Thư Uyển chưa bao giờ nhìn thấy kiểu chữ như vậy cả, có điều nàng cũng không để ý lắm, chỉ xem nội dung bên trong mà thôi. Tên bài từ dĩ nhiên là lấy ba chữ "Vọng hải triều" để làm nội dung, lúc này nàng mới thấy được hoàn chỉnh, lẩm nhẩm đọc lên.

"Đông nam hùng tráng. Giang Ngô đô hội. Tiền Đường nổi tiếng phồn hoa... Liễu khói cầu sơn. Màn xanh rèm gió. Lô nhô mười vạn nóc nhà. Cây quanh bãi mây mờ. Sóng gầm tung tuyết trắng. Hào rộng không bờ... Chợ bày châu báu. Nhà chật lụa là. Đua xa hoa."

Bài từ này vừa phóng khoáng vừa đẹp đẽ, ngay từ câu thứ nhất đã đập thẳng vào mắt, rồi những câu tiếp theo đó lại phác họa miêu tả, nhất thời tạo cảm giác như một bức tranh, chỉ là khiến người ta cảm thấy phóng khoáng nhưng không hề tùy tiện. Chỉ nửa bài trên mà đã phác họa được diện mạo của Hàng Châu rồi, ngay cả Lâu Thư Uyển ở Hàng Châu lâu năm mà cũng phải mê mẩn vì nó.

Nàng nhìn Ninh Lập Hằng ở bên kia đang vừa nắm tay vợ vừa đi về một phía, trước kia vì tò mò nên nàng đã xem những bài từ cũ của đối phương nhiều lần, sớm đã có ấn tượng sâu sắc với tài làm thơ từ phóng khoáng của hắn, nhưng lúc này cũng không khỏi cảm thấy run rẩy vì bài từ này. Dù sao trước mắt là hắn làm ra bài từ cỡ ấy ở ngay hiện trường, nàng tự mình trải qua chuyện này, quả là có hơi kỳ quái về vẻ mặt trầm ngâm của những người xung quanh, bèn xem tiếp nửa bài dưới.

"Núi hồ trong đẹp bao la, có hoa sen mười dặm, hương quế ba thu. Tạnh trời sáo thổi, thuyền đêm hát ca, cô hái sen, lão câu cá cười ha ha. Nghìn quân đứng dưới cờ, tiệc say nghe đàn sáo, thưởng thức yên hà. Mai ngày vẽ nên tranh đẹp, mang về triều điện khoe..."

Giọng thơ vẫn hoa mỹ đến cực điểm, như yên hoa như hổ phách, nàng nhẹ giọng đọc xong bài từ, liếc nhìn vị hôn phu đang cau mày bên cạnh. Bên kia Lục Thôi Chi cũng đã cầm tờ giấy đi tới chỗ của Tiền Hi Văn. Thực ra mấy ông lão bên kia cũng đã đọc thầm gì đó, ánh mắt nhìn nhau rất phức tạp, thậm chí còn lấy ngón tay gõ lên bàn cái gì đó chừng như có quy luật. Mà lúc này một bên phòng khách, có mấy cô gái thanh lâu ôm đàn cổ tỳ bà đang ngóng về phía bên này, cổ dài ra như cổ thiên nga, dù thế nào thì các nàng cũng là phận hèn mọn, dưới tình huống như vậy cũng không dám bước tới, chỉ có thể đợi có người chính thức chép bài từ này đưa tới cho mà thôi.

"Tướng công, bài từ kia hay chứ, rốt cuộc là làm sao? Sao mọi người lại như vậy..."

"Trong đám đông, thực ra Tô Đàn Nhi cũng có nghi ngờ y hệt như Lâu Thư Uyển vậy. Trên thực tế, lúc này Ninh Nghị làm được một bài từ, không có nghĩa là ngay lập tức sẽ có đánh giá rất tốt, dù sao thơ cũng không phải chỉ có một mình hắn viết được, xung quanh cũng có nhiều người viết, người ngoài có đánh giá hay không thì đó là chuyện của bọn họ.

Tô Đàn Nhi xem chỉ hiểu sơ sơ, ý tứ hẳn nhiên là rõ ràng rồi, nhưng muốn đánh giá trình độ của bài từ cao thấp thế nào, thì lại rất khó. Hơn nữa đây là lần đầu tiên nàng theo phu quân tham dự hội thơ lớn như thế này, cũng là lần đầu tiên Ninh Nghị thực sự ở bên cạnh nàng mà biểu hiện tài hoa trước mặt mọi người, đối với cô gái trong lòng luôn ngưỡng mộ những chuyện tài tử phong lưu là nàng mà nói thì cũng là một chuyện rất đáng chờ mong. Ninh Nghị viết xong bài từ, nàng cũng cũng cảm thấy những câu này rất hay, nhưng phản ứng của mọi người vẫn làm nàng rất bất ngờ.

Sau đó Ninh Nghị kéo nàng, vốn đang cúi đầu thấp thỏm, tới ngồi ở bên một chiếc bàn tròn cạnh đó, tay nàng lúc này còn đang bị Ninh Nghị nắm lấy, chỉ khi thấy những thư sinh xung quanh không ai ở gần thì mới dám nhẹ giọng hỏi:

"Bài từ ấy thế nào hả..."

Phía sau Tiểu Thiền lúc này cũng hiếu kỳ nói:

"Đúng rồi, đúng rồi, thế nào ạ? Viết không hay à?"

Ninh Nghị nhìn hai người một chút, sau đó bật cười nhưng không trả lời. Tô Đàn Nhi cau mày hé miệng, mặt đầy vẻ nghi ngờ, Tô Văn Định vẫn đi theo nãy giờ, lúc này mới ngồi ghế bên cạnh thò đầu qua hỏi dò:

"Nhị tỷ, trước đây tỷ đã từng nghe qua bài từ Vọng hải triều này rồi à?"

"Ớ... hình... hình như là chưa, lại làm sao nữa hả..."

Tô Văn Định vẻ mặt cực kỳ phức tạp nhìn Ninh Nghị, chẳng biết là khâm phục hay cảm thán, nhẹ giọng hỏi:

"Tỷ phu, tên làn điệu kia là huynh mới làm đấy à?"

Ninh Nghị liếc mắt nhìn gã một cái, sau đó nhìn Đàn Nhi lâu hơn một chút, cũng cười đáp:

"Ồ, trước đây chưa có bài từ nào tên như vậy cả..."

"Làn điệu mới sáng tác à?"

Phía bên kia Lâu Thư Uyển cũng trợn tròn hai mắt, không dám tin chuyện mà Tống Tri Khiêm vừa mới kể lại. Tống Tri Khiêm nhíu lông mày, đáp:

"Đúng vậy, bài từ này của y, hoa mỹ phóng khoáng đến cực điểm, áp vần cũng cực kỳ đẹp đẽ. Hơn nữa làn điệu này là do chính hắn tự sáng tạo ra, một bài từ này của y quả là muốn đè chết người mà... Cho dù tên làn điệu này là do y làm ra từ trước khi đến Hàng Châu, bây giờ mới xuất ra, thì vẫn cứ đáng sợ như thường..."

Trong lúc nhất thời không có bất kỳ người nào dám phán xét bài từ này rốt cuộc là có hay hay không, hoặc phải nói là căn bản không có người nào nguyện ý lập tức bước ra phán xét.

Bài Vọng hải triều "Đông nam hùng tráng, Giang Ngô đô hội" này vốn là tác phẩm của Liễu Vĩnh (1), trước bài này thì chưa có làn điệu nào là "Vọng hải triều" cả.

Nói đến lai lịch tên gọi của của các loại làn điệu, xuất phát cũng có nhiều loại, bắt đầu từ thời Đường, thậm chí từ đời Hán đã bắt đầu có rồi, tên điệu là do các loại từ khúc nhạc phủ (2) phát triển mà thành, ở thời Đường, văn nhân chủ yếu làm thơ là chính, các loại từ khúc chỉ là ngạch nhỏ, không được coi trọng. Nhưng dần dần phát triển cho tới triều Vũ, cũng giống như triều Tống trong lịch sử, hình thành quy mô ngang hàng với thơ. Các bài từ là những bài ca đối ứng, dài ngắn, vần điệu, đặt vào trong giọng hát của ca nữ, sẽ có cách hát cố định, cũng có người nào đó làm một hình thức khác, một lần là định hình, cũng có nhiều phong cách làn điệu khác nhau, nhưng có thể khẳng định là không phải cứ tiện tay làm một bài thơ xiêu vẹo nghiêng ngả, liền có thể nói đây là làn điệu mới do mình sáng chế được.

Làn điệu có kiểu câu dài ngắn, nhịp điệu thống nhất, đều phải trải qua rất nhiều khảo nghiệm phi thường, mọi người dục phương thức cố định đọc ra, thì sẽ thấy như một ca khúc, có vần có điệu, rất êm tai. Những ca nữ kia mặc dù không có nhạc phổ khúc phổ gì hết nhưng các nàng vẫn có thể hát những khúc từ này, bởi vì thơ từ thời cổ kỳ thực ngay từ đầu đã bao hàm luôn cách thức ngâm xướng rồi.

Đây chính là lý do vì sao những cô gái thanh lâu kia lại nhạy cảm với bài từ này đến như vậy.

Chế ra một làn điệu mới ngay tại chỗ, mà thậm chí cho dù không phải tại chỗ đi nữa, thì người có thể tự mình sáng tác một làn điệu mới thì tài thơ từ cũng nhất định phải có năng lực cỡ đại sư mới có thể làm được. Vốn dĩ mọi người cảm thấy, ở Hàng Châu không phải thiếu những thư sinh có tài thơ hạng nhất, chỉ là Ninh Nghị bỗng nhiên triển lộ một bài như thế, ở đây không có người nào cho là mình có thể làm được.

Bọn họ không biết làm sao, cũng không muốn đánh giá cái hay cái đẹp của bài từ này ngay, mà bọn họ thậm chí còn không thể nào tìm ra chỗ sai sót của làn điệu mới này, đây mới là chỗ khiến cho tâm tình mọi người cảm thấy phức tạp nhất.

Bài từ được chuyển cho Tiền Hi Văn, rồi chuyển cho Mục Bá Trường, Thang Tu Huyền. Mấy ông lão trầm ngâm cảm nhận độ dài ngắn lẫn vần điệu của làn điệu mới này, mấy người Lục Thôi Chi cũng đang suy tư thảo luận về làn điệu này. Thực ra Lục Thôi Chi rất thích bài này, ông ta là Tri phủ Hàng Châu, lấy Hàng Châu làm chủ đề, mọi người kể chuyện ca ngợi gì thì cũng là thành tích của mình, nhất thời không khỏi cảm thán một phen, lắc đầu than nhẹ:

"Nghìn quân đứng dưới cờ, tiệc say nghe đàn sáo, thưởng thức yên hà. Mai ngày vẽ nên tranh đẹp, mang về triều điện khoe..."

Đây là những câu khiến ông ta say mê nhất, nhưng sau đó lại có mấy phần bất ngờ. Còn ở một bên, Thang Tu Huyền cũng nở nụ cười, thấp giọng nói:

"Mai ngày vẽ nên tranh đẹp, mang về triều điện khoe. Tiền công, lúc nãy cậu ta vừa từ chối đề nghị của ông, chẳng ngờ trong lòng cũng có chí khí cỡ này đấy nhỉ."

Tiền Hi Văn lắc đầu bật cười, đáp:

"Nếu nói cho công bằng thì những câu này có thể coi là hoàn mỹ, nhưng chắc lúc cậu ta viết ra, khó tránh khỏi có chút làm điệu làm bộ."

Mục Bá Trường cũng mỉm cười, nói:

"Lúc nãy mọi người có lòng hòa giải, nên cái này là cậu ta cố tình nhưỡng bộ, viết cho đám tài tử Hàng Châu mình xem đây, sau bài từ này là có thể nở nụ cười xóa hết hiềm khích rồi..."

Trong bài từ này, mấy câu "Nghìn quân đứng dưới cờ, tiệc say nghe đàn sáo, thưởng thức yên hà. Mai ngày vẽ nên tranh đẹp, mang về triều điện khoe" mang ý đại khái là ngàn tên kỵ binh vây quanh ủng hộ quan lớn, lúc rượu tiệc nghe thổi sáo đánh trống, thưởng thức, ngâm xướng cảnh yên hà, mai sau vẽ nên phong cảnh đẹp đẽ, về kinh thăng quan thì khoe với mọi người. Cái này là viết cho những quan chức hoặc thư sinh ôm hoài bão, siêng năng dựa dẫm công danh, tất nhiên là viễn cảnh đẹp nhất, nhưng trong hành động từ chối đề nghị của Tiền Hi Văn không tránh khỏi có mấy phần không thật lòng. Đương nhiên, mọi người suy nghĩ kỹ càng một hồi, dĩ nhiên là thấy Ninh Nghị không muốn làm mọi người phẫn nộ, vì vậy dùng ngôn từ tán tụng mọi người, có ý hòa giải lẫn nhau.

---------

Chú thích:

(1) Bài Vọng hải triều của Liễu Vĩnh:

Liễu Vĩnh là người Sùng An, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Ông xuất thân trong một gia đình quan lại theo Nho học mấy đời, tuổi trẻ từng sống và học tập ở kinh thành Khai Phong, từng đi thi nhiều lần nhưng đều hỏng, về già mới đỗ Tiến sĩ. Sau đó, ông lần lượt làm mấy chức quan nhỏ. Trong các nhà làm từ nổi tiếng thời Bắc Tống, ông là người giữ chức quan nhỏ nhất nhưng lại là nhà sáng tác từ chuyên nghiệp đầu tiên, cả đời dốc sức vào việc sáng tác từ. Năm 1054 đời Tống Nhân Tông, Liễu Vĩnh mất lúc 50 tuổi. Tương truyền, khi đó các kỹ nữ đã góp tiền để chôn cất ông, và còn làm lễ truy điệu cho ông. Nội dung chủ yếu của từ Liễu Vĩnh là phản ánh tâm trạng buồn bực, bất mãn của đại bộ phận trí thức, có tài nhưng không gặp cơ hội trong xã hội phong kiến, hoạn lộ trắc trở, nên đi đến chỗ lạnh nhạt với công danh lợi lộc. Trên quan điểm của một văn nhân bất đắc chí, ông mô tả cuộc sống của các kỹ nữ, và bày tỏ sự cảm thông với họ. Thành thử, ông làm cho từ có nội dung xã hội nhiều hơn. Đồng thời, Liễu Vĩnh còn làm khá nhiều bài tả cảnh phồn hoa của thị thành, như những bài từ làm theo điệu "Vọng hải triều". Trong số các nhà làm từ thời Bắc Tống, từ của Liễu Vĩnh được truyền bá rộng rãi và được nhiều thế hệ sau thừa kế, phát huy. Ông là một nhà văn có ảnh hưởng xã hội tương đối lớn.

Bài "Vọng hải triều" được sử dụng trong chương này là bài từ được viết dựa trên điệu "Vọng hải triều", về cảnh sắc Hàng Châu.

Chữ Hán:

望海潮
東南形勝，
江吳都會，
錢塘自古繁華。
煙柳畫橋，
風簾翠幕，
參差十萬人家。
雲樹繞堤沙，
怒濤卷霜雪，
天塹無涯。
市列珠璣，
戶盈羅綺，
競豪奢。

重湖疊瓛清嘉，
有三秋桂子，
十里荷花。
羌管弄晴，
菱歌泛夜，
嬉嬉釣叟蓮娃。
千騎擁高牙，
乘醉聽簫鼓，
吟賞煙霞。
異日圖將好景，
歸去鳳池誇。

Vọng hải triều

Đông nam hình thắng,
Giang Ngô đô hội,
Tiền Đường tự cổ phồn hoa.
Yên liễu hoạ kiều,
Phong liêm thuý mạc,
Sâm si thập vạn nhân gia.
Vân thụ nhiễu đê sa,
Nộ đào quyển sương tuyết,
Thiên tiệm vô nhai.
Thị liệt châu ky,
Hộ doanh la ỷ,
Cạnh hào xa.

Trọng hồ điệp hoàn thanh gia,
Hữu tam thu quế tử,
Thập lý hà hoa.
Khương quản lộng tình,
Lăng ca phiếm dạ,
Hi hi điếu tẩu liên oa.
Thiên kỵ ủng cao nha,
Thừa tuý thính tiêu cổ,
Ngâm thưởng yên hà.
Dị nhật đồ tương hảo cảnh,
Quy khứ phượng trì khoa.

Dịch thơ:

Đông nam hùng tráng,
Giang Ngô đô hội,
Tiền Đường nổi tiếng phồn hoa.
Liễu khói cầu sơn,
Màn xanh rèm gió,
Lô nhô mười vạn nóc nhà.
Cây quanh bãi mây mờ,
Sóng gầm tung tuyết trắng,
Hào rộng không bờ.
Chợ bày châu báu,
Nhà chật lụa là,
Đua xa hoa.

Núi hồ trong đẹp bao la,
Có hoa sen mười dặm,
Hương quế ba thu.
Tạnh trời sáo thổi,
Thuyền đêm hát ca,
Cô hái sen, lão câu cá cười ha ha.
Nghìn quân đứng dưới cờ,
Tiệc say nghe đàn sáo,
Thưởng thức yên hà.
Mai ngày vẽ nên tranh đẹp,
Mang về triều điện khoe.

Tiểu hài nhi sử dụng bản dịch trogn quyển Tống từ của Nguyễn Xuân Tảo, NXB Văn học, xuất bản năm 1999.

(2) Nhạc phủ: quan đời Hán chuyên sưu tập thơ ca dân gian và âm nhạc, đời sau gọi những thể thơ và tác phẩm làm theo loại này cũng là nhạc phủ.


Chương trình ủng hộ thương hiệu Việt của Tàng Thư Viện: