Hình phạt là luật pháp.
Thứ dân là những người dân đen.
Đại phu là quan chức cấp trung và cấp cao.
Nên mới có câu "Hình không lên tới đại phu".
Năm Thái Hưng thứ sáu, ngày rằm tháng Giêng.
Thắp đèn trời.
Thắp đèn trời cần mấy bước?
Thứ nhất, lấy đèn ra, thứ hai, châm lửa, thứ ba, dựng đèn lên để tất cả mọi người đều thấy...
Và bây giờ, Phỉ Tiềm đang thực hiện điều này.
Phỉ Tiềm tổ chức Đại hội công khai xét xử những quan lại tham nhũng lần đầu tiên của nhà Hán tại Thanh Long Tự.
"Hình" nay đã tới đầu "đại phu"...
Một đám quan lại run rẩy sợ hãi.
Thật ra, trong văn hóa Hoa Hạ, câu "Hình không lên tới đại phu" giống như câu "Dân khả sử do chi" vậy, đều tồn tại sự hiểu lầm nhất định. Nhiều người cho rằng "Hình không lên tới đại phu" là sự bao che cho quan lại tham nhũng của triều đình phong kiến, tức là quan lại phạm tội cũng không bị trừng phạt. Nhưng thực tế, sự hiểu biết này không đầy đủ.
Câu nói hoàn chỉnh phải là "Hình không lên tới đại phu, hình nhân bất tại quân trắc".
Nguyên văn câu này xuất phát từ "Lễ Ký", được biên soạn vào thời Chiến Quốc trung kỳ, sau đó, vào thời Tần Hán, nhiều đại nho đã coi "Hình không lên tới đại phu" là sự khái quát và tổng kết về hiện trạng thực thi pháp luật trong xã hội lúc bấy giờ.
Nhưng thực tế là...
Trước hết, nói về "Hình".
Từ thời Xuân Thu đến thời Chiến Quốc, cho tới Hán đại hiện nay, không phải đại phu phạm tội là sẽ miễn trừ trách phạt.
Trong "Chu Lễ" có quy định như sau: "Sĩ thi thị chư thị, đại phu thi thị chư triều."
Trong các triều đại cổ đại, hình phạt thường được thực hiện tại chợ, để dân chúng tụ tập chứng kiến. Sau khi thi hành án, thi thể sẽ bị phơi ba ngày, nhằm mục đích răn đe, cảnh tỉnh thiên hạ, lấy một làm gương cho trăm người. Còn đại phu phạm tội thì hình phạt không diễn ra ở chợ, mà ở triều đình. Đây là một sự đối xử khác biệt, nhưng vẫn rất rõ ràng rằng quan viên cấp đại phu vẫn phải chịu sự xử lý của pháp luật, và quy định về nơi xử lý tội phạm này là minh chứng rõ ràng, không hề miễn trừ như cách hiểu sai lệch của người đời sau.
Có thể nói rằng, trong suốt hơn một nghìn năm lịch sử phong kiến Hoa Hạ, không có triều đại nào cai trị đất nước theo quan điểm sai lệch "Hình không lên tới đại phu" mà một số người đã hiểu lầm.
Dù từ các tài liệu lịch sử cổ xưa hay từ quá trình phát triển của xã hội cổ đại Trung Quốc, đều có thể thấy rõ rằng "Hình không lên tới đại phu" không thể bị hiểu lầm là "đại phu phạm tội không chịu sự trừng phạt của pháp luật". Việc câu nói này mang ý nghĩa "không bị trừng phạt" chỉ là do một số người bị lừa dối mà thôi.
"Hình không lên tới đại phu" không phải như một số người nhìn nhận nông cạn rằng, quan viên có thể không tuân thủ pháp luật, hoặc pháp luật không thể trị quan. Mà là nói rằng quan viên là những người đã qua giáo dục, vốn phải hiểu biết lễ nghi. Và cái "lễ" này chính là "tự kiềm chế". Còn "hình" là sự thi hành bắt buộc. Do đó, quan viên không thể giống như thứ dân, chỉ cần thi hành "hình" mà không cần tới "lễ"...
Nói một cách đơn giản, "hình" là tiêu chuẩn cơ bản, dành cho tất cả những dân đen. Còn "lễ" là tiêu chuẩn cao hơn, là sự nâng cao trên cơ sở của "hình". Nếu chỉ dùng "hình" để ràng buộc "đại phu", để họ chỉ tuân thủ những điều cơ bản của "hình", thì thực sự là quá thiếu "lễ".
Trong xã hội cổ đại, thứ dân vì không được giáo dục chính quy nên không biết lễ, do đó không thể yêu cầu họ tự giác kiềm chế hành vi của mình như đối với quan viên.
Thứ dân đối mặt với sự sinh tồn và phát triển, tiếp xúc với những mâu thuẫn và xung đột giữa con người với nhau. Do đó, họ phải được giám sát bởi pháp luật để giải quyết các mâu thuẫn và xung đột ấy. Đúng là đúng, sai là sai, không thể có sự nhầm lẫn.
Mà các bậc đại phu lại đối diện với sự tồn vong của toàn xã hội, toàn dân tộc, và cả quốc gia. Những mâu thuẫn, xung đột giữa họ không thể chỉ dựa vào thái độ cá nhân để giải quyết, bởi lẽ quan điểm về nhiều vấn đề sẽ khác nhau do ảnh hưởng từ học vấn, kinh nghiệm khác biệt, thậm chí nhiều lúc hoàn toàn trái ngược. Không một ai có thể ngay lập tức phân định đúng sai.
Điều này đòi hỏi sự hiện diện của "lễ".
Vì thế, đại phu phải hiểu và tuân thủ nguyên tắc "cầu đại đồng, tồn tiểu dị", tôn trọng ý kiến của người khác trên cơ sở cùng kính trọng, và tôn trọng những quyết định của giới lãnh đạo, rồi nỗ lực thực thi.
Đúng thì cùng hưởng vinh quang, sai thì cùng chịu nhục.
"Pháp luật" nói về điều "không nên làm", vì vậy nó là biện pháp cưỡng chế, để mọi người giữ khoảng cách an toàn cần thiết; còn "lễ" thì chỉ dạy điều "nên làm", nên đó là hành vi tự giác, giúp duy trì sự tôn trọng và hợp tác giữa người với người.
Đây là ý đầu tiên mà Phỉ Tiềm muốn truyền đạt cho những người trẻ tuổi đang đứng quanh cao đài này...
Phỉ Tiềm khẽ ra hiệu, gật đầu với Bàng Thống.
Bàng Thống mặt mày đen sạm, vẻ nghiêm nghị, đáp lại bằng cái gật đầu dứt khoát, rồi sải bước tiến lên cao đài. Hắn đưa mắt quét một vòng, đợi cho đến khi mọi người xung quanh hoàn toàn im lặng, chỉ còn nghe thấy tiếng cờ phất phơ trong gió, mới hài lòng thu ánh mắt lại.
"Khụ!"
Bàng Thống rút ra một cuộn chiếu chỉ từ trong tay áo, từ từ mở ra, rồi lại nhìn quanh một lượt trước khi mắt dừng lại trên chiếu chỉ và bắt đầu đọc, giọng trầm bổng rõ ràng...
"Vạn vật trên đời, đều có nguồn cội. Cây cối muốn vươn cao, phải bám chắc vào rễ, dòng sông muốn chảy xa, phải sâu đục nơi nguồn. Dân chúng muốn an cư, phải đủ áo cơm, triều đình muốn yên ổn, phải quản lý công minh. Nguồn cội không vững mà mong cây cao, nguồn nước không trong mà muốn sông dài, chính sự không rõ ràng mà cầu quốc thái dân an, thì dẫu là kẻ ngu dốt cũng biết không thể, huống chi là người sáng suốt?"
"Những kẻ sĩ trong thiên hạ, hưởng thụ phúc lộc của quốc gia, chiếm cứ đất đai rộng lớn, ngồi ở vị trí cao sang, bảo tồn sự vinh hiển cho con cháu, nhưng nếu không nghĩ đến việc lo xa khi an nhàn, không kiềm chế xa hoa để giữ tiết kiệm, không dưỡng đức ở chỗ dày, không chế ngự tình cảm mà thắng được dục vọng, thì tất yếu sẽ như cây không rễ, như nước không nguồn, dẫu có khởi đầu tốt đẹp nhưng sẽ không có kết thúc mỹ mãn!"
"Nghiêm phạt để răn đe, giữ lòng nhân từ để cứu vớt hậu thế. Oán không ở nhiều ít, đáng sợ là lòng dân; thuyền không ngại sóng gió, nên phải cẩn trọng. Xe ngựa cũ kĩ, dây cương mục nát, há có thể coi thường?"
"Hình pháp không lên đến đại phu, ấy là vì đại phu dùng lễ để tự ràng buộc, làm sao có thể lấy lý do không có hình phạt mà lừa dối quân vương, che giấu bách tính? Đại phu thấy điều đáng ham muốn, phải đủ sức tự răn mình; khi hành động, phải biết ngừng lại để giữ yên lòng dân; lo sợ điều gì quá mức, phải biết nới lỏng để tiếp nhận; khi lo lắng sự lười biếng, phải biết kính cẩn từ đầu đến cuối; cắt đứt lời dèm pha, phải tự mình loại bỏ điều ác; không phải là không bị phạt mà tự vui mừng, mà phải tôn trọng lễ và tự xem xét mình!"
"Người bị xử phạt không đứng trong triều, ấy là chọn kẻ hiền tài mà giao nhiệm vụ, theo người tài mà làm theo, người trí thì dốc mưu, người dũng thì tận lực, người nhân thì gieo ơn huệ, người tín thì trung thành. Chỉ có như vậy mới có thể làm lãnh đạo của bách tính, giúp đỡ xã tắc, giữ lễ nghĩa thiên hạ!"
"......"
Bàng Thống vẫn tiếp tục đọc.
Phỉ Tiềm thì đã dời tâm trí khỏi chiếu chỉ, nhìn về những người đứng xung quanh.
Khoảng cách, thường mang lại sự "đối lập", nhưng sự tôn trọng có thể mang đến "sự đoàn kết".
Khi đối mặt với cùng một sự việc, lựa chọn "đối lập" hay lựa chọn "đoàn kết" thường sẽ mang lại những kết quả khác nhau. Như năm xưa, Đại Hán đối diện với mối đe dọa của phản loạn Tây Khương, hoàng đế triều đình lo lắng đến mất ăn mất ngủ, nhưng những kẻ "sĩ đại phu" trong triều lại xem đó là cơ hội tốt để ép hoàng đế phải nhượng bộ.
Phản loạn Tây Khương, chẳng phải là xâm lược lãnh thổ Đại Hán sao? Người chịu hại chẳng phải là dân chúng Đại Hán sao? Hoàng đế chẳng phải là hoàng đế của Đại Hán, sĩ tộc chẳng phải là sĩ tộc của Đại Hán sao? Khi quốc gia bị xâm hại, đối diện với nguy cơ, chẳng phải nên hợp lực đối ngoại?
Ngay cả những kẻ quê mùa, thấp kém cũng hiểu được đạo lý này: khi cha con, huynh đệ trong nhà tranh chấp, thậm chí đánh nhau đến gà bay chó sủa, máu chảy đầu rơi, nhưng khi kẻ thù ngoại bang xâm lấn, chẳng phải nên tạm gác lại mâu thuẫn nội bộ mà cùng nhau đối phó với mối đe dọa bên ngoài hay sao?
Nước nhà hưng vong, thất phu hữu trách.
À, chỉ có "thất phu" mới có trách nhiệm thôi sao?
Còn các bậc sĩ đại phu thì vô can ư?
Khi một xã hội, một quốc gia, mà tầng lớp quản lý trung và cao của nó lại chọn đối đầu sống chết với nhau ngay trong lúc quốc gia lâm nguy, dân tộc đối diện hiểm họa, thì rốt cuộc là họ đang làm lợi cho ai? Họ vẫn nghĩ đến việc diễn trò, tìm cách kiếm thêm chút vốn chính trị để leo cao hơn?
Những kẻ quan lại chỉ biết giữ lòng hiếu thảo cầu cạnh, như con chuột còn lớp da để khoe khoang!
Đáng sợ hơn nữa, những chuyện như vậy, những tấm gương như thế lại được ghi chép lại, trở thành thủ đoạn chính trị chấp nhận được, trở thành truyền thống tốt đẹp của các sĩ đại phu đời sau!
Rồi đến thảm họa "Đảng Cố", đấu đá chỉ để bảo vệ thanh danh, đối kháng chỉ vì đối kháng. Hoàng đế làm gì cũng sai, sĩ tộc dù có đánh rắm cũng thơm, dù hiện tại không thơm thì sau này cũng sẽ thơm!
Đây chính là hệ quả của việc mất đi "lễ", dẫn đến hành vi đối kháng cảm tính.
Giống như những kẻ sau này, chỉ thích bắt bẻ, không cần biết sự thật thế nào, chỉ cần lấy bản thân làm chuẩn để phán xét đúng sai, đối phương nói đúng cũng phải bẻ cho thành sai, đối phương nói sai cũng phải tìm ra đúng để phản bác.
Nhưng vàng ròng cũng có tì vết, người ta làm gì có ai hoàn hảo? Đó là lý do tại sao khi đối diện với sự nguy vong của dân tộc, không ai có quyền lấy bất cứ lý do gì để biến sự bất mãn cá nhân của mình thành đối kháng cảm tính, gây ra sự nghi ngờ giữa trên dưới, làm xã hội phân tán, ảnh hưởng đến đại sự của dân tộc.
Trong đời, có người nhát gan, có kẻ nóng nảy, có kẻ mê sắc đẹp, có kẻ ganh ghét đố kị, đủ loại tính cách khác nhau, nhưng chính những con người không hoàn hảo đó lại tạo nên cả xã hội, gánh vác cả quốc gia. Nhưng để những con người không hoàn hảo này trở thành một cộng đồng, thì phải có khuôn khổ căn bản nhất, đó là "hình", và trên "hình" chính là "lễ".
Là một "sĩ đại phu", đáng ra phải suy nghĩ thấu đáo hơn bách tính bình thường, không thể chỉ lo cho lợi ích cá nhân, chỉ nói lên lý lẽ của riêng mình, mà phải nhìn xa trông rộng, đại diện cho nhân dân! Không thể lấy tiêu chuẩn thấp nhất của "hình" để đánh giá bản thân, rồi tự cho rằng không phạm "hình" tức là vô tội!
Khổng Tử đã từng than thở về sự sụp đổ của lễ nhạc, các sĩ đại phu đời sau cũng theo đó mà than thở, như thể làm vậy thì họ sẽ trở nên thanh cao và thuần khiết, nhưng thực tế thì những kẻ đó đã cắt xén lời của Khổng Tử, không chỉ bóp méo "hình không lên đến đại phu", mà còn nuốt chửng nửa câu sau, chẳng hề đề cập đến!
Hành động này đối với quốc gia, đối với nhân dân, có trăm hại mà không có một lợi!
Huống hồ, câu nói ấy còn bị bóp méo không chỉ một tầng ý nghĩa...
Sau khi Bàng Thống đọc xong chiếu chỉ, viện chính của Tham Luật Viện là Vi Đoan bước lên.
Vi Đoan thẳng cổ, với dáng vẻ hơi cứng nhắc, đọc lên "Luật Tham Nhũng" mới nhất...
"Luật Tham Nhũng" đã tích hợp các quy định về quyền lực công trước đây rải rác trong Hán Luật, thành những điều khoản rõ ràng nhằm vào quan lại, đồng thời cũng bổ sung thêm quy định đối với thân thuộc trực hệ của quan lại, quy định rõ ràng rằng nếu cha mẹ, vợ con của quan lại phạm tội tham nhũng, thì tội lỗi ấy được coi là do chính quan lại đó gây ra.
Dưới đài, đám con cháu sĩ tộc đồng loạt hít một hơi lạnh.
Điều thứ hai quy định rõ rằng, nếu giữa các quan lại có mối quan hệ tiến cử, mà người được tiến cử phạm tội, thì người tiến cử phải chịu trách nhiệm liên đới. Quy định này vốn đã có trong luật pháp nhà Hán, ban đầu nhằm khắc phục lỗ hổng trong hệ thống tiến cử đèn lồng, nhưng thực tế thì việc thực thi không nghiêm túc, chỉ là giơ cao đánh khẽ, quát mắng vài câu, sau đó người tiến cử nước mắt lã chã nói rằng mình đã nhìn nhầm người, rồi mọi chuyện kết thúc.
Nhưng bây giờ, người tiến cử ít nhất phải chịu một nửa tội của người được tiến cử, thậm chí có thể bị liên lụy đến cả gia đình.
Lũ con cháu sĩ tộc nghe đến đây lại hít vào một ngụm khí lạnh lần thứ hai...
Điều thứ ba, bất kỳ quan lại nào bị bãi chức, chịu hình phạt do vi phạm "Luật Tham Nhũng", thì không chỉ bản thân họ không thể làm quan trở lại, mà cả con cháu ba đời cũng không được phép giữ chức vụ quan lại!
Đây chính là điều gọi là "Hình nhân bất tại quân sách"!
Dưới đài lại vang lên tiếng hít hơi lạnh lần thứ ba, nhiều người còn vì trời tháng Giêng lạnh lẽo khô khan, hít thở mạnh quá mà ho sặc sụa...
Những quy định này, hiển nhiên có phần bất công, nhưng thực ra cũng là công bằng. Phải nói rằng Phỉ Tiềm còn khá "nhân từ" rồi, bởi vì trong tương lai, việc xét duyệt lý lịch không chỉ dừng lại ở tội tham ô mà còn mở rộng ra tất cả các tội danh khác!
Không cần phải giấu giếm, ba điều luật bổ sung này, tuy có vẻ bất công, nhưng trên đời này vốn dĩ không có gì là hoàn toàn công bằng cả, cũng không thể tìm ra một chế độ lý tưởng tuyệt đối công bằng để làm thỏa lòng thiên hạ. Huống chi, khi một xã hội, một quốc gia không còn biết đến "lễ" là gì, thì giữa người với người chẳng còn chút lòng tin nào. Trong tình huống đó, nghĩa là khi xã hội hay quốc gia không thể dùng "lễ" để ràng buộc hành vi, thì chỉ còn cách dùng "hình" để trị.
"Không biết lễ, không thể lập thân!"
Phỉ Tiềm bước ra, chậm rãi nhìn xuống đám đông dưới đài.
"Quân tử lập nhân, tiểu nhân lập sự. Ta không như các vị quân tử ở đây, sách đọc đầy bụng, tinh thông ngũ kinh, nên chỉ đành dùng tâm tiểu nhân mà đo lòng quân tử."
"Lập nhân giả khắc kỷ tri lễ, lập sự giả túng kỷ mậu lý. Ta xuất thân từ quân ngũ, thấu hiểu rằng binh sự là trọng trách của quốc gia. Đã là tướng quân, phải biết tiến thoái, rõ trận pháp, bày cờ trống, chiến đấu nơi sa trường, nếu sai sót một chút thôi, thì sẽ mất đi hàng nghìn sinh mạng, thậm chí nước nhà bị sỉ nhục, xã tắc suy vong, bốn bể không còn bóng người, tám hoang tràn ngập xương trắng!"
"Vậy nên khi chiến sự nổ ra, quân sĩ phải dốc sức mà chiến đấu, sợ rằng mất trận, lo rằng phá trận. Tướng sĩ phải hiểu rõ cờ trống, lo rằng lệnh lạc không thông, làm khó việc tiến lui. Tướng lĩnh thì như đi trên băng mỏng, sợ rằng mưu kế sai lầm, nước nhà diệt vong! Quân sĩ nếu làm hại trận, chém! Tướng sĩ nếu cản trở tiến công, chém! Tướng lĩnh nếu nước mất vì đao, chém!"
"Vậy thì... quân pháp vô tình, quốc pháp... hỏi các vị, lẽ nào lại hữu tình sao?"
Dưới đài, tiếng bàn luận xôn xao dần chìm vào im lặng.
Trên đài cao, cờ xí phấp phới.
Ánh dương từ bầu trời chiếu xuống, soi rọi trên thân hình Phỉ Tiềm.
Bộ giáp sáng lấp lánh, từng mảnh từng mảnh được mài giũa tỉ mỉ, vào khoảnh khắc này, Phỉ Tiềm trông như toàn thân đều phát sáng, rạng ngời bốn phía.
Phỉ Tiềm đã nói ra một đạo lý đơn giản, nhưng không ai có thể phản bác.
Dân tộc Hoa Hạ từ thời thượng cổ đến nay, chưa từng có lúc nào không đối mặt với khủng hoảng, với đe dọa, mà đã là một phần của dân tộc Hoa Hạ, nếu không hiểu thế nào là đoàn kết, không biết giữ trật tự, chỉ là quân tử trên miệng, tiểu nhân trong hành động, thì rất khó mà bảo đảm sự trường tồn của Hoa Hạ.
Chính vì lẽ rằng mỗi người đều không thể hoàn hảo, ai cũng có những khuyết điểm, tật xấu riêng, nên cần phải nhấn mạnh vào việc tuân thủ nghiêm ngặt “hình pháp” và đề cao việc theo đuổi “lễ nghĩa”. Phải nhìn nhận cả mặt tốt và mặt xấu của mỗi người, không nên che đậy lỗi lầm, giấu bệnh sợ thuốc, từ đó mới có thể dũng cảm đối diện với sự không hoàn hảo của bản thân, của xã hội và quốc gia, và từng bước cải thiện, để mỗi ngày đều tiến bộ hơn, hoàn thiện hơn.
"Vậy nên quan lại chốn hương thôn như tốt binh, phải giữ vững hàng ngũ, bảo vệ trận địa; quan lại nơi quận huyện như giáo úy, phải thông hiểu mệnh lệnh, dẫn dắt tiến công; quan lại trong triều đình như tướng soái, phải mưu lược ngàn dặm, bảo vệ quốc gia biên cương! Nếu binh tốt lười biếng, tướng tá lơ là, thì sẽ ra sao? Ta cùng Viện Chính Viện đã lập nên luật này, vốn đã hết sức nhân từ, giảm nhẹ hình phạt, nếu thật sự luận theo quân pháp mà xét…"
Phỉ Tiềm chỉ đứng ra tuyên bố, không có ý muốn tranh luận với đám sĩ tộc con em dưới đài, chỉ nói vài câu bày tỏ lập trường, giải thích một số lý do, rồi ra hiệu cho Tư Mã Ý bước lên đọc danh sách đầu tiên những "tội phạm tham ô và lạm quyền" đã bị xác định.
Điều này cũng có nghĩa là còn có danh sách thứ hai, thứ ba đang được xét xử hoặc đang được điều tra.
Đây chính là kế hoạch đã định sẵn, cũng là nhát dao cuối cùng để áp chế những con cháu sĩ tộc đang phẫn nộ…
Cái gọi là "đại công thẩm" tất nhiên không thể tranh luận qua lại ngay tại chỗ trước mặt dân chúng, mà chỉ đơn giản là tuyên đọc tội danh, dùng những ngôn từ đơn giản nhất, trực tiếp nhất, để tất cả dân chúng có mặt, bao gồm cả con cháu sĩ tộc và người dân thường đều có thể hiểu rõ.
Vào thời điểm đó, tại Thanh Long tự, lại vừa đúng vào tháng Giêng, chưa đến mùa cày cấy bận rộn, những người dân từ bốn phương tám hướng, vì tâm lý tò mò xem náo nhiệt, đã chen chúc chật kín quảng trường trước đài cao của Thanh Long tự. Ban đầu, khi Bàng Thống và Vi Đoan giảng giải, ngôn từ có phần hoa mỹ, ngay cả khi Phỉ Tiềm lên giải thích cũng chưa hẳn là quá trực tiếp, nhưng đến lượt Tư Mã Ý, mọi thứ đã được chuyển sang ngôn ngữ giản dị mà người dân có thể hiểu được…
Thêm vào đó, có ý định làm to chuyện, nên khi Tư Mã Ý tuyên đọc tội danh của các gia tộc Liên Hộ Điền thị, Lâm Kính Triệu thị, Nam Trịnh Trương thị, Quảng Hán Lý thị, mặc dù không có loa phóng thanh hiện đại, nhưng với sự hỗ trợ của những binh lính giọng lớn, tiếng đọc tội đã đủ rõ ràng để dân chúng xung quanh nghe thấy từng tội danh mà những người này đã phạm phải.
Khi nhắc đến những hành vi đáng phẫn nộ của họ, bao gồm nhưng không giới hạn ở việc nhận hối lộ, hãm hại dân chúng, tham ô, bẻ cong luật pháp, mưu phản phá hoại, đặc biệt là khi đưa ra các chứng cứ từ các nạn nhân, mà những nạn nhân này lại chính là dân thường, thì khi những nhân chứng rơi nước mắt, hét lên trong đau khổ, sự đồng cảm và oán hận của dân chúng nhanh chóng bùng phát.
Người dân biến nỗi sợ hãi của mình thành cơn thịnh nộ vô hạn, trong tiếng khóc lóc và trách móc đầy đau thương của những nạn nhân, cùng với sự kích động ngấm ngầm từ những kẻ giấu mặt trong đám đông, lòng căm phẫn của dân chúng xung quanh bùng nổ dữ dội như núi lửa, tiếng chửi rủa và khẩu hiệu vang dội không ngớt, từng đợt từng đợt dâng cao.
Những con cháu sĩ tộc ban đầu còn muốn nói điều gì đó, hoặc định tranh luận vài câu, giờ đây mặt mày tái nhợt, nhìn quanh với vẻ kinh hãi, thậm chí bắt đầu cảm thấy sợ hãi, xung quanh là những người dân đang vung tay, nghiến răng ken két, dường như chỉ cần Phỉ Tiềm trên đài ra hiệu, những người này sẽ lập tức xông lên, xé xác họ thành từng mảnh!
Trong hoàn cảnh đó, cuối cùng đám sĩ tộc đành cúi đầu, thu đuôi, cố gắng co cụm người lại, sợ rằng chỉ cần một chút bất cẩn sẽ bị vạ lây, tất nhiên không còn dám đứng ra nói đỡ cho những "tội phạm" kia nữa…
Lúc này, một số con cháu sĩ tộc mới chợt nhận ra, thì ra những người dân này cũng biết khóc, biết kêu, biết la hét, biết phẫn nộ...
Và cũng… đáng sợ đến nhường nào.
Danh Sách Chương:
Bạn đang đọc truyện trên website MeTruyenVip.com
BÌNH LUẬN THÀNH VIÊN
02 Tháng mười, 2024 00:06
1k966 GCL lên sóng
30 Tháng chín, 2024 16:49
Bộ này tác có nói qua về chủ nghĩa yêu nước khá là hay. Đối với các triều đại phong kiến phương đông, quốc gia là tài sản của vua (thiên hạ này họ Lưu họ Lý gì gì đấy, vua cũng có thể tùy ý bán buôn lãnh thổ - cắt đất cầu hòa chẳng hạn), chống giặc ngoại xâm bản chất là vua đang tiến hành bảo vệ tài sản của mình. Các tấm gương "trung quân" thường được nhắc, thực tế là trung với vua, mà không phải là trung với nước.
Hay nói dễ hiểu hơn, chủ nghĩa yêu nước là một khái niệm tân tạo, tức là nó được tạo ra trong những thế kỷ gần đây (từ gốc patriotism xuất hiện từ đâu đó TK 17 18 thôi) nhằm phục vụ cho các mục đích chính trị của giai cấp thống trị.
Thế nên, những thứ được gọi là truyền thống yêu nước mấy ngàn năm. . .
30 Tháng chín, 2024 16:44
Viết vài dòng về chủ nghĩa yêu nước mà tác giả có nhắc tới, có lẽ dính từ khóa gì nên không post được trực tiếp. . .
29 Tháng chín, 2024 16:14
on
27 Tháng chín, 2024 06:10
Chỉ riêng vụ cho người đi Tây Vực lấy bông về xong nửa đường về bị chặn giết bởi Mã Siêu uế thổ chuyển sinh.
CMN tốn hết 4 5 chương toàn nước. May là tôi xem chùa, chứ ngồi trả phí bốc chương chắc cay bốc khói :))).
25 Tháng chín, 2024 01:17
Cho hỏi cỡ chương bao nhiêu là 2 Viên đánh xong vậy? Đọc được 1 nửa rồi mà vẫn chưa thấy 2 nhân vật này rục rịch gì.
24 Tháng chín, 2024 19:25
Giờ mới để ý Gia Cát Lượng phiên âm là Zhuge Liang, heo phiên âm là zhu (trư) thành ra GCL bị gọi là Trư Ca =)))).
24 Tháng chín, 2024 13:22
tác giả viết câu chương vãi cả ***. đã vậy còn viết không liền mạch nữa chứ đọc ức chê ***. đang đánh trận này nhảy sang trận khác đọc nhức hết cả đầu.
24 Tháng chín, 2024 10:03
Bộ này có một thứ khiến tôi rất thích, phải nói là tinh túy của nó. Đó là cái cách tác giả khắc họa Lưu Bị và Tào Tháo rất hay. Cả hai thuở thiếu thời đều vì đất nước rối ren mà quyết chí cầm kiếm trừ gian thần, trảm nghịch tặc, một lòng trung trinh báo quốc. Sau đó theo thời gian qua đi, bôn ba khắp chốn, thấy sự thối nát của triều đình, thấy bách tính lầm than, thấy quần hùng cát cứ một phương mà từ từ thay đổi sơ tâm ban đầu, từ anh hùng trở thành kiêu hùng.
Thật ra khi tôi thấy người ta đánh giá Tào Tháo gian ác như thế nào, Lưu Bị ngụy quân tử thế nào, tôi đều cười cười cho qua. Bởi vì đánh giá như vậy thật có phần phiến diện.
Cả hai người này, vừa là anh hùng, cũng là kiêu hùng.
23 Tháng chín, 2024 16:38
bé gái con nhà Khổng Dung dễ thương phết
22 Tháng chín, 2024 00:10
Truyện này bên tq đã hoàn chưa nhỉ. Không biết truyện này bao nhiêu chương
20 Tháng chín, 2024 14:23
tác giả đúng là càng viết trình càng lên.
19 Tháng chín, 2024 19:56
à. chương sau có giải thích rồi.
19 Tháng chín, 2024 19:15
các đạo hữu cho hỏi ở Chương 97 lúc Y Tịch đến hỏi Phỉ Tiềm ngụ ý như thế nào? ý là Phỉ Tiềm đoán được Lưu Biểu là con người thế nào? mình đọc đi đọc lại k hiểu đoạn đấy.
18 Tháng chín, 2024 22:32
đoạn đầu truyện này viết ko hay, cái đoạn xin chữ ký và viết bậy sách đưa cho Thái Ung thể hiện tác giả còn ngây thơ, tình tiết truyện vô lý
18 Tháng chín, 2024 20:16
Ở chương xin Lữ Bỗ, Trương Liêu chữ ký tất có thâm ý, khả năng sau này vì thế mà tha cho LB, TL 1 mạng. k biết đúng ko?
18 Tháng chín, 2024 18:50
Tớ mới đọc đến chương 45. Với tâm thái đọc chậm rãi, ngẫm nghĩ từng chữ, từng ý đồ trong từng câu hội thoại của các nhân vật cũng như hệ thống lại quá trình bày mưu tính kế cho đến kết quả, thấy rằng: khó hiểu vãi, biết bao giờ mới đuổi tới 2k mấy chương để bàn luận với ae. kk. (thế thôi, chả có gì đâu ae :))).
10 Tháng chín, 2024 08:34
nghe tin bão lũ mà không ngủ được bạn ạ
10 Tháng chín, 2024 00:14
Nay mưa gió rảnh rỗi may mà cvt tăng ca :grin:
09 Tháng chín, 2024 17:24
Giờ ít bộ lịch sử quân sự quá. Xin các bác đề cử vài bộ để cày với ạ :grinning:
07 Tháng chín, 2024 12:32
Cvt có ở nhà tránh bão ko vậy :smile:
04 Tháng chín, 2024 22:35
đọc truyện ghét nhất kiểu đánh bại đối thủ 5 lần 7 lượt nhưng lần nào cũng để nó thoát rồi qoay lại trả thù.
30 Tháng tám, 2024 12:59
Từ chương 2000 trở đi như đổi ng dịch v nhỉ, lặp từ "và" liên tục
27 Tháng tám, 2024 15:18
truyện giống như bị nhảy cóc một số đoạn ấy nhỉ, có đoạn nào Diêu Kha Hồi bị bắt rồi hàng không nhỉ
27 Tháng tám, 2024 00:34
Nếu không có hệ thống thì rất ít hoặc hiếm lắm mới có mấy người trụ lại được thời xưa như thế này để mà làm vương làm tướng
BÌNH LUẬN FACEBOOK
