Những thứ càng đơn giản, thường lại càng không hề đơn giản.
Giống như Phỉ Trăn biết rằng, những câu hỏi của cha hắn không phải chỉ là những câu hỏi đơn thuần.
“Đại phu?” Phỉ Trăn nhẹ nhàng nhắc lại rồi trầm tư suy nghĩ, “Ý của phụ thân, chẳng phải chỉ nói về quan chức thôi phải không?”
Phỉ Tiềm bật cười, “Tên tiểu tử này học cách loại trừ rồi à?” hắn nói, “Ngươi cứ suy nghĩ kỹ rồi hãy nói.”
Phỉ Tiềm quả thực không chỉ đang nói về chức quan.
Mà là đang nói về một tầng lớp xã hội.
Trước đây, Phỉ Tiềm đã từng đề cập đến khái niệm tầng lớp, nhưng Phỉ Trăn vẫn chưa thể hoàn toàn thấu hiểu. Dù sao, với tuổi đời của Phỉ Trăn lúc này, những khái niệm trừu tượng như vậy chưa thể hình thành một nhận thức đầy đủ, cần phải được Phỉ Tiềm liên tục lấy ví dụ để từng bước giúp hắn hiểu rõ hơn.
“Lễ có câu: Thiên tử có tam công, cửu khanh, nhị thập thất đại phu, bát thập nhất nguyên sĩ. Do đó, đại phu…” Phỉ Trăn nhìn Phỉ Tiềm nói, “Ý của phụ thân, chẳng phải chỉ là quan chức giúp vua, mà là tầng lớp sĩ tộc nắm quyền? Tần vương xuất binh, bên ngoài cần phải xem xét Tấn quốc, bên trong phải trông vào các đại phu?”
“Haha, đúng vậy,” Phỉ Tiềm gật đầu nói, “Vậy khi Thân Bao Tư khóc ngoài cửa cung, Tần Vương ở trong làm gì? Đang chơi đùa chăng?”
Phỉ Trăn lắc đầu, rồi đột nhiên như nghĩ ra điều gì, vỗ tay hứng khởi nói: “Chắc chắn là đang bàn bạc với các đại phu… A, ý phụ thân là trong nước Tần, các đại phu có ý kiến bất đồng?! Tần Vương không chỉ phải lo việc ngoại quốc, mà còn phải lo người trong nước! Đúng rồi! Từ ngàn thu trở lại, chẳng phải luôn như vậy sao! Bên ngoài có địch, bên trong cũng có địch! Kẻ không thể trị trong, tất chẳng thể trị ngoài! Sở quốc loạn lạc chính vì không thể trị trong! Ngô quốc thất bại cũng vì không thể trị trong! Người thành đại sự, ắt phải có khả năng trị trong ngoài!”
Phỉ Trăn có chút tự đắc, lắc lư cái đầu đầy vẻ hào hứng.
Phỉ Tiềm cười lớn, đưa ngón cái lên khen ngợi Phỉ Trăn.
Hai cha con cười ha hả một hồi.
“Được rồi…” Phỉ Tiềm gõ nhẹ lên bàn, ngăn lại trận cười, “Thân Bao Tư khóc trước đình Tần… Tần Vương thì hát bài Vô Y… Vậy tại sao Tần Vương lại hát bài đó? Còn đưa áo cho Thân Bao Tư khoác? Chẳng lẽ Thân Bao Tư thiếu cái áo đó sao? Haha… Vậy nên, con thấy không, việc Tần quốc có thể thống nhất thiên hạ không phải không có lý do…”
“Rồi sau đó, Tần Vương giao binh quyền cho ai?” Phỉ Tiềm hỏi, thấy Phỉ Trăn lộ vẻ ngơ ngác, hắn liền tiếp lời, “Là Tử Bồ và Tử Hổ, hai vị tướng ấy.”
“…,” Ánh mắt của Phỉ Trăn có chút lạc lõng, hiển nhiên hắn không nhớ gì về hai người này.
“Có lẽ vào thời Tần Vương, hai người này là đại tướng…” Phỉ Tiềm khoát tay nói, “Nhưng xét theo Tả Truyện, hai người này chỉ lần duy nhất cầm quân xuất chinh…”
Năm trăm cỗ xe.
Nói ít thì không phải ít, vì thời đó Sở quốc dù tuyên bố có cả triệu quân, nhưng thực chất chỉ có một ngàn cỗ xe, nên việc Tần quốc xuất năm trăm cỗ cũng chẳng phải nhỏ. Tất nhiên, có lẽ vì Sở quốc không thuộc vùng trung nguyên, phương tiện di chuyển chính là thuyền bè, nên xe cộ không được ưa chuộng.
Nói nhiều thì cũng không hẳn, bởi so với những trận đánh thời Chiến Quốc sau này, năm trăm cỗ xe khó mà coi là một lực lượng đáng kể. Hơn nữa, theo thói quen của thời Xuân Thu Chiến Quốc, hoặc theo tập tục từ xưa của người Hán, con số năm trăm cỗ xe này có thể chỉ là một con số tượng trưng, giống như Tôn Tử thường nói “vạn binh” mà chẳng phải lúc nào cũng đủ vạn quân…
Ai đó ở Giang Đông có lẽ đang cảm thấy hơi nóng lên ở tai.
Hơn nữa, điều thú vị hơn là hai vị “đại tướng” này khí thế hùng hổ xông ra chiến trường, nhưng khi lần đầu phải giao chiến, lại công khai thừa nhận rằng mình chưa từng có kinh nghiệm đánh trận với quân Ngô, nên bảo quân Sở tiến lên trước.
Thân Bao Tư đành phải trố mắt nói: “Được thôi, quân Sở ta xung phong trước.”
Rồi khi quân Sở và quân Ngô đã giao chiến kịch liệt, quân Tần mới xuất kích, khiến quân Ngô vô cùng hoảng loạn. Không rõ tình hình xung quanh, cũng không biết quân Tần đã điều động bao nhiêu binh mã, quân Ngô ngay lập tức thận trọng thu binh, nhưng liền bị liên quân Tần-Sở truy kích, đại bại.
Điều đó cũng không có gì là lạ.
Nhưng điều kỳ lạ là, quân Tần sau khi thắng trận đầu tiên, thay vì thừa thắng xông lên, lại chuyển lời rằng quân Ngô chẳng đáng lo, Sở quốc nhất định sẽ thắng!
Vì vậy, chúng ta hãy đi đánh Đường quốc thôi…
Lý do tất nhiên rất hợp lý, chẳng hạn như việc tiến quân qua Đường quốc có thể gây nhiễu ở cánh bên, làm gián đoạn đường lương thực, nhưng thực tế thì sao?
Phỉ Trăn gãi đầu. Những vấn đề quân sự như thế này hắn chưa hiểu rõ, nên những câu hỏi mà Phỉ Tiềm đặt ra hắn cũng khó mà nắm bắt.
“Để ta giải thích đơn giản hơn,” Phỉ Tiềm lấy một ví dụ dễ hiểu, “Giả sử có người nhà bị cháy lớn, liền đến cầu viện ngươi, nhờ ngươi giúp dập lửa… Ngươi cũng đến, mang theo nước, dập tắt được lửa ở ngoài sân, rồi liền nói rằng lửa chắc chắn sẽ tắt, nên chúng ta hãy đi chỗ khác chơi một lát…”
Đường quốc, gọi là quốc nhưng thực chất chỉ là một thành trì nhỏ. Mặc dù Đường quốc nằm ở cánh bên, nhưng thật sự quá nhỏ, nếu gặp liên quân thì chỉ e không dám thốt ra một lời, chứ đừng nói đến việc dám quấy rối phía sau quân liên minh, gây nhiễu loạn hậu quân.
“Vậy… Ý của phụ thân là, hai tướng Tử Bồ và Tử Hổ có phần lười biếng? Hay là… Tần quốc thực ra cũng không muốn cứu Sở quốc?” Phỉ Trăn suy nghĩ, rồi lông mày nhíu lại, “Hay là… dối trên lừa dưới?”
Phỉ Tiềm phẩy tay, “Không rõ được.”
“Hả?” Phỉ Trăn tròn mắt ngạc nhiên.
“Haha, ngươi không nghĩ rằng ta biết hết mọi chuyện sao? Tả truyện không ghi rõ, nên chỉ có thể suy luận mà thôi,” Phỉ Tiềm nói, “Những điều ngươi nói đều có khả năng, nhưng ta nghĩ điều quan trọng nhất vẫn là Tấn quốc… Vì vậy, đừng nhìn vào khí thế hùng dũng của Tần quốc, thực tế ngay từ đầu, Tần quốc đã không quá muốn xuất binh cứu Sở quốc… Nói chính xác hơn, Tần vương muốn giúp Sở, nhưng các đại phu của Tần quốc thì không nghĩ vậy… Ngươi có biết tại sao không?”
Phỉ Trăn theo phản xạ lắc đầu, rồi liền lo lắng nhìn Phỉ Tiềm, sợ rằng hắn sẽ trách mình không chịu suy nghĩ, nhưng lần này Phỉ Tiềm không nói gì, mà trực tiếp đưa ra câu trả lời.
“Vì hôn nhân liên minh mà…” Phỉ Tiềm cười, “Hôn nhân giữa Tần và Sở quốc, là liên minh giữa ai? Vậy nếu trong triều đình Tần quốc có người muốn cứu Sở quốc, đó sẽ là ai?”
“Tần vương!” Phỉ Trăn đáp, “Nếu Sở vương chết, thì mối liên minh kết giao từ hôn nhân này có thể sẽ tan vỡ! Ít nhất là vô ích, nếu muốn kết giao lại, phải cử người mới, mà cũng chưa chắc hiệu quả như trước…”
Phỉ Tiềm gật đầu cười nói, “Tần vương xuất binh, chỉ trong bảy ngày thôi! Thân Bao Tư chỉ có thể khóc, còn Tần vương phải hao tổn bao nhiêu tâm lực, phải cân nhắc bao nhiêu toan tính, lại còn phải hát bài Vô Y trước mặt mọi người, cuối cùng xuất binh nhưng chưa chắc đạt được điều Tần vương mong muốn… Vậy con đã hiểu chưa? Và… vẫn là câu hỏi trước đó, thế nào là ‘thượng đại phu’?”
Phỉ Trăn im lặng, lông mày nhíu chặt lại.
“Nếu con không hiểu được vấn đề này, có thể tham khảo một vấn đề khác…” Phỉ Tiềm nói, “Là đại phu thống trị sĩ, hay sư kiểm soát đại phu?”
Phỉ Trăn liền đáp: “Tự nhiên là đại phu thống trị sĩ, công, khanh, đại phu, sĩ, đó chính là lễ nghi thời Xuân Thu, từ Tần qua Hán, đều như thế.”
Phỉ Tiềm mỉm cười nói: “Nếu đã như vậy, vì sao lại gọi là ‘sĩ đại phu’? Chu lễ có nói, ‘Ngồi mà bàn đạo, gọi là vương công. Đứng lên mà hành sự, gọi là sĩ đại phu.’ Vương và công, sĩ và đại phu, vậy là sao?”
“Điều này…” Phỉ Trăn tròn mắt ngơ ngác.
“Tuy nhiên,” Phỉ Tiềm nhìn Phỉ Trăn, cười tiếp, “Tuân Tử cũng có nói, ‘Đại phu sĩ hữu thường tông.’ Ở đây, đại phu lại đứng trước sĩ! Điều này có nghĩa gì? Là sĩ trên đại phu, hay đại phu lại thấp hơn sĩ?”
Nếu là người đời sau, hẳn sẽ dùng lý lẽ mà biện luận rằng thứ tự trước sau có quan trọng gì. Nhưng vô số kinh nghiệm lịch sử, cùng với tên gọi các nghị viện tư bản thời hậu thế, đều chứng minh rằng thứ tự trước sau không thể thay đổi tuỳ tiện. Những ai không tin, có thể thử đổi tên tổng giám đốc đứng sau tên của người quét dọn trong buổi họp tới xem sao.
Đẳng cấp là đẳng cấp, chênh lệch là chênh lệch. Mọi thứ không phải chỉ do một người, hay một phương tiện truyền thông nào đó tự biên tự diễn mà có thể dễ dàng nói rằng “người mặc áo dài và người vặn ốc không phân biệt trên dưới, địa vị ngang bằng” là trở thành hiện thực. Đừng quan tâm đến việc người mặc áo dài hát có hay đến đâu, thử bắt họ bỏ áo dài suốt đời mà đi vặn ốc xem, hẳn là họ cũng không chịu đâu.
Vì vậy, người mặc áo dài luôn muốn người khác phải bỏ áo dài, để họ không bị mất đi quyền lợi của mình, cũng giống như đại phu phải đứng trên sĩ. Nhưng tại sao về sau sĩ lại ngồi lên đầu đại phu?
“Xuân Thu khởi đầu, đại phu ở trước, sĩ đứng sau. Đến cuối thời Chiến Quốc, sĩ đứng trước, đại phu ở sau.” Phỉ Tiềm nhẹ gõ bàn, “Đó chính là điều cốt yếu… Vậy, tại sao có sự thay đổi đó?”
“Xuân Thu? Chiến Quốc?” Phỉ Trăn tròn mắt hỏi, “Xuân Thu thì sĩ đứng sau, Chiến Quốc thì sĩ đứng trước… Phụ thân đại nhân muốn nói, thời Chiến Quốc, đại phu suy thoái còn sĩ thì thăng tiến? Nên mới có sự biến đổi đó?”
Phỉ Tiềm gật đầu nhẹ, “Vậy tại sao quyền lực của đại phu lại suy thoái trong thời Chiến Quốc?”
“…” Phỉ Trăn theo phản xạ định nói “Làm sao con biết được,” nhưng lập tức nuốt lời trở lại. Hắn biết rằng nếu thật sự thốt ra câu đó, Phỉ Tiềm sẽ bắt hắn đến Thư lâu nhà Thái thị để tự mình “tìm hiểu” lại.
Thời Xuân Thu Chiến Quốc, cùng với trước đó, người ta gọi là “đại phu sĩ.” Nhưng đến hậu kỳ Chiến Quốc, “sĩ đại phu” lại được sử dụng nhiều hơn, và điều này tiếp diễn đến đời Hán, khi vẫn thường được gọi là “sĩ đại phu,” chứ không còn là “đại phu sĩ” như thời Xuân Thu ban đầu.
“Bách tính không thể tự mình giữ chính đạo, phải có sĩ chính giúp; sĩ không thể tự mình giữ chính đạo, phải có đại phu giúp; đại phu không thể tự mình giữ chính đạo, phải có chư hầu giúp…” Phỉ Tiềm chậm rãi nói, “Từ đó có thể thấy, ban đầu sĩ đứng ở dưới, nhưng…”
Phỉ Tiềm cười ý vị thâm sâu, rồi đưa ánh mắt nhìn Phỉ Trăn, “Ngươi hiểu chưa? Thời Chiến Quốc mà…”
“Ồ! Hiểu rồi!” Phỉ Trăn vỗ tay đánh đét, “Hạ khắc thượng! Tần vương thời ấy cũng như vậy! Tần vương muốn hành chính sách, nhưng đại phu ngăn cản!”
Phỉ Tiềm mỉm cười gật đầu, “Nói thử xem.”
“Xuân Thu! Chiến Quốc!” Phỉ Trăn hiển nhiên đã tìm ra được trọng điểm của vấn đề, “Đại phu thời Xuân Thu chính là thân tộc được phân phong, là đại phu thế tập! Tuy nhiên, đại phu thế tập chưa chắc đã có khả năng đảm đương công việc, nên phải trao cho sĩ! Từ Xuân Thu đến Chiến Quốc, sĩ có năng lực, nên cũng đoạt được chức vị, bởi vậy… tiếm quyền…”
Sắc mặt Phỉ Trăn bỗng nhiên trầm xuống.
Tới đây, hắn đã hoàn toàn hiểu rõ ý cha hắn muốn nói gì.
Dù là trước thời Xuân Thu hay trong thời Chiến Quốc, “đại phu” đều chỉ những người có chức tước và địa vị nhất định, điều này không cần phải bàn cãi. Ở thời kỳ đầu, đại phu cũng có địa vị cao hơn sĩ, điều này cũng không có gì sai. Nhưng đến giữa và cuối thời Chiến Quốc, sĩ lại vượt lên trước đại phu. Ban đầu, có lẽ để chỉ rõ rằng đại phu này không phải thế tập, mà là từ sĩ thăng tiến lên, vì thế mới gọi là “sĩ đại phu.” Về sau, cụm từ này dùng để miêu tả chung một tầng lớp sĩ được thăng chức thành đại phu.
Đại phu thế tập ban đầu vì đã tách rời khỏi tầng lớp dân chúng quá lâu, một là không hiểu rõ sự thay đổi ở cơ sở, vẫn chìm đắm trong sự tự mãn cao ngạo, không nhận ra nguy hiểm đang ập tới. Hai là không còn chung ngôn ngữ với tầng lớp cơ sở, nên khi gặp “nguy hiểm,” đại phu thế tập cũng mất đi sự bảo vệ từ cơ sở, bị sĩ lật đổ, lột áo dài.
Sau đó, sĩ khoác lên mình chiếc áo dài ấy, trở thành sĩ đại phu.
Nhưng đây không phải là kết thúc, mà chỉ là khởi đầu.
Đại phu sĩ, sĩ đại phu.
Rồi sau đó?
Dưới sĩ là bách tính, trên đại phu còn có công khanh.
Ai có thể bảo đảm rằng tình cảnh của đại phu sĩ và sĩ đại phu sẽ không tái diễn ở các tầng lớp khác?
Là thông suốt, hay là bó buộc?
“Đọc nhiều Xuân Thu, suy ngẫm nhiều, động não nhiều…” Phỉ Tiềm nói đầy hàm ý, “Trong Xuân Thu Chiến Quốc, điều người ta toan tính, ngày nay đều có thể thấy rõ, ngày mai lại tiếp diễn, chỉ có sự thay đổi khác nhau mà thôi… Ví như chuyện trước đây, Tần Vương xuất binh. Khi đó, Tôn Tử từ Tề đến Ngô, được Ngũ Viên tiến cử, trận Bách Cử kinh động thiên hạ, suýt nữa hủy diệt nước Sở… Tần Vương muốn cứu Sở, nhưng đại phu lại sợ, nên bảy ngày sau mới xuất quân, lại hát bài ‘Vô Y’ để cổ vũ. Thế mà trước khi đánh trận đã sợ hãi, trận sau thì tránh né, nếu không phải về sau nước Việt tham chiến, e rằng việc cứu Sở này…”
Phỉ Tiềm khẽ cười, “Bởi vậy có thể thấy, vào cuối thời Xuân Thu, quyền lực của đại phu nước Tần đã lớn đến nhường nào… Mãi cho đến khi Thương Ưởng cải cách…”
Loài dã thú không thể so với con người, đó là sự thật mà hệ sinh thái địa cầu đã chứng minh qua hàng ngàn năm.
Con người không có móng vuốt sắc bén như loài thú, thậm chí cơ thể còn mang nhiều khiếm khuyết, nhưng điều duy nhất vượt trội hơn loài dã thú chính là bộ óc.
Phỉ Tiềm tiếp tục nói.
“Cuối thời Xuân Thu, đại phu là như vậy, nhưng đến cuối thời Chiến Quốc, sĩ vì sao lại thắng được đại phu?”
“Bởi vì đại phu nghĩ rằng quyền thế của họ sẽ mãi mãi bền vững, đời đời được hưởng. Đại phu không dám tiến thủ, chỉ lo mất vị trí. Nhưng làm thế nào đây? Đại phu sĩ, sĩ đại phu là vậy.”
“Sĩ, sinh ra từ Xuân Thu, lớn lên trong Chiến Quốc, và thịnh vượng trong Hán đại…” Ánh mắt Phỉ Tiềm như xuyên qua màn sương lịch sử, nhìn thấy nhiều hơn, cũng nhớ lại nhiều điều hơn, “Hiện tại, là thịnh cực tất suy, hay vẫn tiếp tục phát triển? Nếu đại phu không đủ tài, sĩ sẽ thay thế. Vậy nếu sĩ cũng bất tài, sẽ có ai thay thế họ?”
Sĩ đã lột bỏ chiếc áo dài của đại phu, khoác lên mình chiếc áo ấy, trở thành thế hệ mới của sĩ đại phu. Vậy sau đó họ sẽ làm gì? Là dẫn dắt thêm nhiều người cùng mặc áo dài, hay lại lừa dối kẻ khác rằng áo dài chẳng có gì hay, không đẹp chút nào, mọi người cứ mặc áo ngắn là tốt nhất, gần gũi với tự nhiên và trở về với chân ngã của mình?”
“Như đệ tử Nho gia ban đầu tuân theo tinh thần ‘hữu giáo vô loại’ của Khổng Tử, sẽ mở rộng tri thức ra ngoài, truyền bá khắp thiên hạ, hay cố ý nâng cao ngưỡng cửa, nói rằng học vấn khó khăn, đọc sách là khổ, mà dù có đọc sách cũng chưa chắc đã hữu dụng, chẳng bằng ngay từ đầu an phận cày cấy cho rồi?”
Phỉ Tiềm từng trải qua một cơn sóng lớn mang tên “luận điệu vô dụng của việc đọc sách” trong hậu thế. Giữa biển sóng hỗn loạn, có bao nhiêu người nhìn rõ con đường của mình? Bao nhiêu người lại bị cuốn trôi theo dòng? Có ai thực sự phân biệt được những làn sóng này là do con người tạo ra, hay chỉ là sự tự phát của xã hội?
Dù sao thì Phỉ Tiềm cũng nhận thấy rằng, sĩ phu của Đông Hán đương thời đang dần đi vào con đường mà đại phu cuối Xuân Thu từng bước qua.
Kiêu ngạo.
Mỉa mai.
Áp bức.
Tự phụ.
Và rồi, đến thời Tây Tấn, hoàng đế xuất thân từ sĩ tộc lại buông lời cảm thán đầy hồn nhiên: “Sao họ không ăn cháo thịt?”
Sĩ phu thời Chiến Quốc, khi đứng cùng dân chúng, cùng cày cấy và ra trận, liệu có thể nói ra những lời như vậy không?
Những sĩ vừa mới hạ bệ đại phu, khoác lên mình chiếc áo dài, liệu có thể bảo rằng mặc áo dài chẳng bằng đi cuốc đất?
Những sĩ phu đã trở thành đại phu, sự thay đổi nào đã khiến họ muốn vừa có, vừa muốn, lại còn đòi tất cả? Vừa là, vừa muốn là, lại vừa chẳng đủ?
Điều gì đã thay đổi tất cả?
Điều gì đã khiến đại phu cuối Xuân Thu sụp đổ?
Và điều gì đã khiến một thế hệ sĩ mới lại trở thành đại phu?
“Người diệt rồng cuối cùng cũng trở thành ác long.” Câu này không phải là lời nói suông.
Trong thời đại phong kiến, đó là một định mệnh.
Bởi vì tầm nhìn không xa, và cũng không muốn nhìn xa.
“Tây Vực có biến…” Phỉ Tiềm hỏi Phỉ Trăn, “Chuyện này ngươi cũng biết. Vậy ngươi có lo sợ không? Lo rằng biến động ở Tây Vực sẽ lan đến Trường An, dẫn đến sự sụp đổ của Tam Phụ, khiến thiên hạ đại loạn? Tại sao ngươi không sợ?”
“Vì phụ thân đại nhân có mặt ở đây.” Phỉ Trăn đáp, “Nếu chỉ có một mình con đối diện với chuyện Tây Vực, chắc chắn con sẽ hoảng loạn…”
Phỉ Tiềm gật đầu, “Trong lòng có chỗ dựa, mới không loạn. Chỗ dựa của ngươi là ta. Còn chỗ dựa của ta là bách tính Quan Trung, là binh sĩ đồng lòng. Thiên hạ sự thế, sợ hãi vô ích. Như Tư Mã, ở Đại Lý Tự lâu năm, rồi dòm ngó khảo công, nếu không dẫn dắt cho đúng, sẽ dễ sa vào tà đạo. Như Sở và Tần giao hảo, thông gia là chính, nhưng dùng không đúng cách, ắt sinh họa, giống như chuyện Ngũ Tử Tư…”
“Chỉ với sức hai người, có thể bắt hổ báo, cũng có thể chiến với trăm quân, nhưng không thể thắng một quốc gia.”
“Tây Vực cũng vậy, có thể thắng một quân, nhưng không thể thắng một quốc gia.”
“Quốc gia là gì? Chỉ là đại phu ư? Hay chỉ là sĩ?”
“Vì thế, Sở Vương mất, Ngô Vương được; Ngô Vương mất, Tần Vương được, là vì thế. Tần nhất thống không phải vì Tần thắng lớn, mà vì sáu nước thất bại quá nhiều.”
“Đại phu thời Chiến Quốc mất, sĩ đoạt lấy, sĩ đại phu ra đời. Nhưng không phải chỉ một đại phu mất đi, mà là do nhiều đại phu thất bại quá lớn.”
“Bây giờ, sĩ phu sẽ ra sao?”
“Nếu sĩ thất bại, ai sẽ thay thế?”
“Những điều này… ngươi trả lời được chăng?” Phỉ Tiềm nhìn xa xăm, sau đó đưa mắt về phía Phỉ Trăn, mỉm cười nói, “Đọc nhiều, suy kỹ. Có thế mới ít sai nhiều được. Cổ nhân đã thế, nay cũng nên như vậy. Nghe nói ngươi khoe rằng đã đọc xong Xuân Thu, rồi sau đó chơi mấy ngày liên tục?”
Phỉ Trăn run lên, nghiêm mặt đáp, “Con… con biết lỗi! Đa tạ phụ thân chỉ dạy! Con sẽ lập tức chăm chỉ đọc sách lại…”
Phỉ Tiềm gật đầu.
Phỉ Trăn lau mồ hôi, cúi lạy, rồi rời đi, hướng về hậu đường.
Tâm tính của Phỉ Trăn vẫn chưa ổn định, ham chơi là điều bình thường. Phỉ Tiềm cũng không yêu cầu phải giữ chặt con trai mình, không được chơi đùa, nhưng cũng không để cho nó mải mê mà phân tâm.
Một người có tham vọng, đó không phải điều xấu, cái xấu là tham vọng không thể kiềm chế.
Một người yêu mỹ sắc, điều đó cũng không phải xấu, cái xấu là kẻ đó không từ thủ đoạn để chiếm đoạt tất cả mỹ sắc.
Một người mặc áo dài, điều đó cũng không phải xấu, cái xấu là khi người ấy bắt đầu muốn ngăn người khác mặc áo dài…
Phỉ Tiềm khẽ mỉm cười, lẩm bẩm, “Sở Bình Vương, Tần nữ có đẹp không?”
Danh Sách Chương:
Bạn đang đọc truyện trên website MeTruyenVip.com
BÌNH LUẬN THÀNH VIÊN
08 Tháng mười, 2020 23:06
Quá ngon :3
07 Tháng mười, 2020 02:57
Tiền giấy hay tiền đồng thì nó cũng như nhau thôi. Quan trọng là tín dự của chính quyền và cảm quan của người dân đối với đồng tiền.
Trước tôi ở Philippines, tiêu là tiền peso. 1000 peso đại khái bằng 500 nghìn tiền mình, làm ra nhanh tiêu cũng nhanh, tháng lương tôi 70k peso, 33-35 triệu tiền việt. Nếu mà nói ở việt nam, ăn cơm mà tiêu hết 500 nghìn thì phải gọi là ăn ỉa, mà bên kia tôi cầm đi ăn 3 bát phở hết cmn luôn. Và quan trọng là tôi éo có khái niệm là 1000 peso bằng 500 nghìn vnd. Biết thì biết đấy nhưng cảm giác tiêu nó k xót.
Thì cái tiền giấy lúc đầu phát hành nó cũng thế, cùng là một mệnh giá nhưng hình thức khác nhau thì người dân đối xử với nó cũng khác nhau.
Và cái “money flow” dòng tiền nó di chuyển càng nhanh thì lượng tài chính thu về càng lớn. Cái này học rồi đấy nhưng mà t vẫn đ có hình dung tổng quát nên k nói sâu.
Còn về sau phát hành chinh tây tệ là bởi lúc đó kinh tế ổn định rồi, k cần phải dùng tiền giấy nữa vì tiền giấy khó bảo quản, dễ lạm phát (cái này do trình độ sản xuất giấy quyết định, nếu giấy làm dễ thì dễ lạm phát, làm khó thì giống như vàng k tồn tại lạm phát) và quan trọng hơn nữa là mãi lực, hay gọi là sức mua của tiền xu thấp hơn tiền giấy do đó dẫn đến sự ổn định. Nếu sức mua cao trong thời gian dài thì người dân k có tiền tích trữ, thêm nữa giá hàng sẽ bị đẩy lên cao gây khủng hoảng tài chính rồi đầu cơ tích trữ. Lúc đấy thì xây lên đc tí lại nát ra như cớt nên mới phải chuyển loại tiền
06 Tháng mười, 2020 21:22
Hix, nhớ truyện quá :(
05 Tháng mười, 2020 20:40
Đợi A Đẩu lớn Tiềm chắc cũng Ngũ Thập. Tri thiên mệnh rồi, kkk.
05 Tháng mười, 2020 18:48
Con tác đã nói rõ rành rành rồi đấy.
Sĩ tộc said: bây giờ mày nắm trong tay 1 nửa đại hán thì đã sao, mấy chục năm sau mày chết rồi thì hahaha...
05 Tháng mười, 2020 18:44
Từ thời đại nô lệ đến cuối thế kỷ XX, các bài học lịch sử luôn đưa ra một tổng kết rằng: tất cả chỉ là phù du chỉ có 2 thứ là thật: 1 - đất, 2 - vàng. Muốn 2 thứ đấy, chỉ 1 thứ duy nhất có thể đổi đc, đó là MÁU.
Nếu ông nghĩ rằng chỉ uốn ba tấc lưỡi có thể lấy 2 thứ đấy từ sĩ tộc, lãnh chúa,... thì ông mới là ấu trĩ. Đừng nói bây giờ con Tiềm là phiêu kỵ, nó có làm vua cũng thế thôi.
Dăm ba cái trò lừa chỉ có tác dụng ở tầm vi mô thôi, ở tầm vĩ mô thì vứt đi nhé
05 Tháng mười, 2020 17:51
vì là như vậy nên mới cần chơi ra hoa dạng đến chứ.
thứ nhất mở tiền trang hoặc ngân hàng là việc của phỉ tiềm. tham gia hay không cũng ko liên quan nên ko thể coi là cái gì cải cách lớn. thậm chí gửi tiền còn có lãi thì sĩ tộc cũng không thể nói gì. cùng lắm thì nói phỉ tiềm người ngốc nhiều tiền.
thứ 2 uy tín của phỉ tiềm đủ để làm ra như vậy sự vật đến.
thứ 3 là loạn lạc ai cũng muốn chôn vàng chôn bạc đi vào góc thì phải nghĩ cách móc ra chứ thấy nó chôn rồi bảo ko móc ra được không cần nghĩ thì tư duy chỉ có đi vào ngõ cụt.
thứ 4 cũng là cho sĩ tộc một loại thể hiện thái độ. t vừa đè tào tháo xuống ma xát đấy. tụi m thấy có đáng đầu tư thì nhanh nhanh đi gửi tiền đi. đến lúc đó không phải vấn đề có gửi hay không mà là gửi nhiều ít.
05 Tháng mười, 2020 17:39
không khéo A Đẩu xuất thế chống Phí Tiền Vương, lịch sử quay lại đường cũ, tam quốc phân tranh, 5 hồ loạn Hoa... :v
05 Tháng mười, 2020 13:49
Tiềm làm quá thằng Quang Vũ Đế xuất thế lần 2 bây giờ, Tiềm lại thành Vương Mãng. Ha ha.
05 Tháng mười, 2020 13:49
dân Việt mình cũng có thói quen tích trữ vàng đó thôi. Giờ vàng lên giá mắc quá không đủ tiền mua làm sính lễ cưới vợ
05 Tháng mười, 2020 12:19
Kẻ 6-1, người 7-2...
05 Tháng mười, 2020 11:52
Àh không phải nói là thời loạn lạc thì chỉ có đem vàng giấu đi cái chỗ nào mà chỉ bản thân biết thì mới đc xem là an toàn nhất
05 Tháng mười, 2020 11:23
Cái gọi là tiền giấy và trái phiếu nói bản chất chẳng qua uy tín của nhà cầm quyền với nhân dân. Bây giờ lũ sĩ tộc đéo tin tưởng ku Tiềm thì nó bị ngu mới đem vàng trong nhà ra đổi 1 đống giấy lộn.
Thời loạn lạc thì chỉ có chất vàng trong nhà mới là an toàn nhất nhé, luôn luôn là thế
05 Tháng mười, 2020 10:11
Tiềm làm tiền giấy bởi vì nó dễ hư hao nên bắt buộc phải lưu thông chứ không để cất kho như tiền đồng hay vàng bạc.
thứ 2 là đẩy ra hệ thống ngân quỹ để củng cố vòng tiền cũng như trữ tiền qua hệ thống cho vay, tín dụng, lãi suất thấp nhầm thúc đẩy lưu thông hàng hóa lẫn tiền tệ với đám ngoại tộc, sau đó thông qua đồng hóa tạo thành đế quốc tài chính riêng, tách biệt với đám sĩ tộc lẫn quân phiệt còn đang nội chiến. Nói thẳng ra là nếu không phải do đám sĩ tộc trong địa bàn còn quá mạnh thì Phí Tiền cũng không cần phải cấp tốc cải cách ruộng đất theo chế độ quân điền, cải cách văn hóa để tụi kia có chuyện để làm và cải cách hành chính để âm thầm hất cẳng tụi sĩ tộc bám rễ trong địa bàn.
Thời nào phải làm chuyện phù hợp với lúc ấy, Phí Tiền lúc mới ra đời mà đao to búa lớn như hiện tại thì thành Viên Thuật thứ 2, đến bây giờ làm gì cũng chẳng dám làm ra mặt mà phải lạt mềm buột chặt, treo đầu dê bán thịt cầy :v
05 Tháng mười, 2020 10:03
ít ra đỡ nhục hơn Liv 2-7 Aston Villa ông ợ :v
05 Tháng mười, 2020 07:50
lúc đầu tiềm phát triển tiền giấy nhưng nói ko ăn thua do tiền giấy khó bảo quản dễ hư hao với phong tục không thích hợp phát triển tiền giấy. nhưng theo t có thể phát triển kiểu trái phiếu ngắn hạn. có giá trị giao dịch nhưng trong thời hạn nhất định và có tiền lời (nhỏ). ngoài ra ngân phiếu tiền trang và ngân hàng cũng là hướng phát triển không sai. sĩ tộc cũng ko thể bắt chước được vì tiền trang ngân hàng chỉ trên địa bàn rộng lớn buôn bán xa xôi mới có ý nghĩa còn sĩ tộc chỉ có uy tín trên địa bàn của họ. đi địa bàn khác lời nói không khác cái rắm. ngắm nghía hiện tại chỉ có phỉ tiềm với tào tháo địa bàn đủ lớn, uy tín đủ cao để phát triển tiền trang ngân hàng. đặc biệt là loại gửi tiền có lãi sĩ tộc chắc chắn sẽ chỉ cho rằng tiềm là kẻ ngốc nhiều tiền đổ xô đi đem tiền cho tiềm vay cầm về một tờ giấy. đến lúc đó tiềm mà bại thì mấy tờ giấy thành giấy vụn. đây cũng là thủ đoạn trói tay chân sĩ tộc không sai. vừa có thể huy động vốn, lại có thể buộc chặt sĩ tộc trên địa bàn vào chiến xa của mình.
04 Tháng mười, 2020 23:38
5-1 rồi... Tôi vào hang đây... Các ông ở lại bảo trọng nhé. Nhớ giữ gìn sức khỏe.
04 Tháng mười, 2020 22:22
Đậu má. Ra ngày đó thứ nhất cuối tháng, thứ nhì mới hốt cây Aris Pro (giao hàng tầm 25/10 trở đi)....
Ra đây đãi tôi cafe nhé. Còn nhậu thì để xem vợ có cho đi hay không....Haha
04 Tháng mười, 2020 22:20
Mấy hôm nay bận thật các bố à. Thằng ku đéo hiểu sao nó kêu đau chân, đi bác sĩ khám thì lại mò không ra bệnh.... Loay hoay với nó cả ngày.
Với cả trả những truyện kia trước, tàn tàn trả Quỷ Tam Quốc sau.
Thôi tôi đi luyện MU - Gà trống đây. MU thắng mai trả chương tiếp. Thua thì xù...
Thế nhé....
hế hế hế
04 Tháng mười, 2020 18:51
Đang trả nợ mấy truyện khác ông ơi.... Chờ đi ông ơi....
04 Tháng mười, 2020 18:11
chủ nhật rồi thuốc đâu?
04 Tháng mười, 2020 05:09
Mấy thằng bày đặt thuyết âm mêu toàn mấy thằng ăn no rỗi việc ngồi xàm lz ấy. Còn cả cái diễn nghĩa toàn lão la bốc phét dựa trên câu chuyện có thật thôi
04 Tháng mười, 2020 05:05
Râu quai nón là các mác, ria mép là hít le, mấy vụ nói ria mép với râu quai nón là chỉ đức quốc xã với liên xô đấy lão nhu
02 Tháng mười, 2020 19:22
Vinpearl nha trang đang sale rẻ ***in trên klook :))) 30/10 này đệ ra, he he.
01 Tháng mười, 2020 23:45
truyện này đọc lại vài lần là thấy 1 đống bug, truyện chỉ nhất quán trên từng arc thôi, giữa các arc có thể tự dưng ra bug
BÌNH LUẬN FACEBOOK
