Ngụy Vô Kỵ thở dài nói:
- Nghĩ tới lúc đầu Tần quốc lập nước, thiên hạ ngay ngắn, khi đó ta cởn trường học, đều nói Đại Tần sẽ được Hoàng đế dẫn dắt tiến tới thịnh thế, chẳng qua thật không ngờ, hai mươi năm ngắn ngủn, thiên hạ này… !
Khuôn mặt gã lộ vẻ khó hiểu, lắc đầu, tràn đầy tiếc hận.
- Thiên hạ đại loạn, Tây Bắc cũng sẽ không yên lòng.
Thần tính Bùi Tích nghiêm trọng, nhìn Sở Hoan:
- Nhị đệ, Tây Bắc này có một con sói vẫn đang chờ thời cơ, hiện giờ thời cơ chưa tới, một khi tới rồi, hắn chắc chắn sẽ mở miệng máu thôn phệ Tây Bắc.
Sở Hoan hiểu rõ ý tứ của Bùi Tích, biết rõ con sói trong lời Bùi Tích nói chỉ có thể là Tổng đốc Thiên Sơn Đạo Chu Lăng Nhạc.
- Sở Đốc, thật ra lần này ta tới Tây Bắc tìm nơi nương tựa, thực sự không phải muốn cầu xin đại nhân che chở.
Ngụy Vô Kỵ do dự một chút, cuối cùng nói:
- Thật ra Ngụy mỗ nghĩ rằng… muốn ở dưới trướng Sở Đốc, mở mang khát vọng, tuy nói con đường làm quan của Vô Kỵ cũng không hài lòng, vô cùng nhấp nhô, nhưng mà… nhưng mà Vô Kỵ nghĩ rằng, Sở Đốc làm người khoan hậu, có lẽ Vô Kỵ có thể làm vài việc cho đại nhân ở Tây Bắc… !
Sở Hoan biết rõ, mình muốn quản lý Tây Quan, thiếu rất nhiều nhân tài ưu tú. Mặc dù Ngụy Vô Kỵ chán nản, nhưng trông vẫn rất có tài học, sắp xếp một công việc cho gã ở Tây Quan cũng không phải chuyện khó. Thậm chí trong đầu hắn lập tức nghĩ tới, Tân Diêm Cục bên kia hiện giờ nhân thủ không đủ, tuy nói hiện nay muối ăn còn chưa vận chuyển tới, nhưng công trường xây xong, sẽ lập tức bắt tay chế muối, chẳng mấy chốc Tân Diêm Cục sẽ trở thành một trong những nha môn bận rộn nhất Tây Quan.
Hắn đang muốn đề cập tới chuyện Tân Diêm Cục với Ngụy Vô Kỵ. Ngụy Vô Kỵ thấy Sở Hoan trầm mặc, còn tưởng Sở Hoan khó xử, liền nói:
- Sở Đốc, Vô Kỵ từ Hà Bắc tới Tây Bắc, vào cảnh nội Tây Quan, ven đường trông thấy khá nhiều ruộng đồng hoang vu, không người trồng trọt, Sở Đốc có bao giờ nghĩ tới sẽ giải quyết những vấn đề này thế nào?
Sở Hoan khẽ giật mình.
Hắn đến Tây Quan thời gian ngắn ngủi, ngoại trừ phải ứng phó Chu đảng và thân sĩ Bắc Sơn, những chuyện đầu nhập tinh lực nhiều nhất hiện giờ là xây dựng công trường chế muối, một chuyện là xây dựng quân đội, còn một chuyện chính là hiện giờ đang tiến hành ứng phó bệnh dịch.
Còn chuyện ruộng đồng, trong lòng hắn cũng hiểu được, sau cuộc chiến, rất nhiều ruộng đồng của Tây Quan hoang vu. Mặc dù thân sĩ Bắc Sơn và không ít thân sĩ bản thổ Tây Quan đã cày ruộng gieo hạt, nhưng diện tích trồng trọt của Tây Quan rất khổng lồ, ruộng đồng tốt xấu khác nhau, đất đai trồng trọt, phần lớn là ruộng tốt phì nhiêu ở Tây Quan, diện tích trồng trọt chỉnh thể mà nói tương đối ít.
- Tây Quan vừa mới trải qua chiến sự, lúc chiến loạn, vô số dân chúng Tây Quan chết dưới móng sắt của người Tây Lương, hơn nữa rất nhiều dân chúng lưu lạc tha hương. Tuy nói đã có một bộ phận dân chúng trở về quê, nhưng vẫn có rất nhiều người lưu lạc bên ngoài.
Ngụy Vô Kỵ nghiêm mặt nói:
- Ba Đạo Tây Bắc, bàn về diện tích và nhân khẩu, Tây Quan đương nhiên đứng vị trí đầu tiên, nhưng chắc Sở Đốc cảm thấy được, rất nhiều dân chúng Tây Quan lưu lạc ở Thiên Sơn và Bắc Sơn, nhân khẩu khổng lồ của Tây Quan, đã sớm không thể so sánh với trước cuộc chiến.
Sở Hoan và Bùi Tích liếc nhau, trong mắt đều lộ vẻ ngạc nhiên. Vấn đề này hai người cũng phát giác ra, nhưng mỗi người có một cách nhìn, Sở Hoan muốn diệt trừ thế lực đối địch và chấn hưng kinh tế Tây Quan, còn điểm Bùi Tích nhấn mạnh, đó là muốn thành lập một quân đoàn tinh nhuệ ổn định căn cơ ở Tây Quan.
Lúc này Ngụy Vô Kỵ nhắc tới vấn đề nhân khẩu, thật ra lại là vấn đề căn bản.
Ngụy Vô Kỵ thấy Sở Hoan và Bùi tích đều chăm chú nhìn mình, hiển nhiên đang cẩn thận lắng nghe, gã lập tức nói:
- Sở Đốc muốn chấn hưng Tây Quan, nhân khẩu ắt không thể thiếu. Không biết hai vị có từng nghe qua, biến pháp Tiên Tần, Lương Tạo Thương Ưởng Tần quốc từng nói qua, dân thiếu đất, đất thiếu dân, kỳ thực đều không có lợi, đất rộng người đông chưa hẳn giàu mạnh, mà đất hẹp dân ít cũng chưa chắc kém phát triển, muốn mạnh mẽ hơn, khâu trọng yếu nhất chính là phải chăng có thể phát huy hữu hiệu tác dụng của nhân khẩu và đất đai.
Mắt Sở Hoan sáng ngời, ấn tượng của hắn với Ngụy Vô Kỵ lúc trước, chẳng qua thấy gã là một người đọc sách có tình nghĩa, nhưng qua mấy câu nói, Sở Hoan lập tức cảm thấy rất có thể mình đã xem thường người đọc sách thất bại âu sầu này.
- Vô Kỵ công tử có cao kiến gì?
Bùi Tích vuốt râu hàm cười hỏi.
- Sở Đốc muốn khôi phục nguyên khí của Tây Quan, lao dịch nhẹ thuế má thấp đương nhiên không thể thiếu.
Ngụy Vô Kỵ nghiêm nghị nói:
- Nhưng muốn để Tây Quan giàu có cường thịnh, vẫn nên lợi dụng hoàn mỹ nhân khẩu và đất đai, khiến cho chúng có thể kết hợp tốt nhất với nhau, sinh ra hiệu quả lớn nhất. Nhân khẩu Tây Bắc, đối với quan nội mà nói, vốn là hoang vắng. Tây Quan trải qua chiến loạn, tử thương vô số, hơn nữa rất nhiều dân chạy nạn ra ngoài. Mặc dù Vô Kỵ mới tới Tây Quan, nhưng Vô Kỵ nghĩ, Tây Quan hiện giờ, tình huống hoang vắng quả thực không thể tránh, đây là đất thiếu dân trong lời Đại Lương Tạo, cày ruộng không được nguyên vẹn, xuất hiện rất nhiều đất hoang, tuyệt đối không có lợi cho việc chấn hưng Tây Quan.
Sở Hoan như có suy nghĩ nói:
- Ý của Vô Kỵ công tử là, hiện giờ Tây Quan thiếu nhân lực?
- Thứ cho Vô Kỵ nói thẳng, nhân khẩu giảm mạnh, đối với Tây Quan mà nói, thậm chí còn nghiêm trọng hơn so với một trận chiến.
Ngụy Vô Kỵ thần sắc ngưng trọng:
- Sau khi Vô Kỵ vào quan, dọc qua Thanh Châu Bắc Sơn, trong cảnh nội Thanh Châu thấy được rất nhiều dân chạy nạn Tây Quan. Lúc ấy Vô Kỵ cũng tán gẫu với không ít người, hỏi thăm vì sao họ không quay lại cố hương, đối với tâm tư của họ cũng biết được một chút.
Sở Hoan vuốt cằm nói:
- Lúc ta tới nhậm chức, cũng nhìn thấy rất nhiều dân chạy nạn ở Thanh Châu, thấy tình hình của họ, dường như không chuẩn bị về quê.
Hắn dừng một chút, hỏi:
- Vô Kỵ công tử, chẳng lẽ họ lo lắng người Tây Lương đánh tới lần nữa?
Ngụy Vô Kỵ giơ tay lên, khoát tay:
- Sở Đốc chưa từng trồng trọt, không biết cảm tình của nông dân đối với ruộng đất.
Bỗng nhiên gã cảm thấy những lời mình nói hơi đường đột, lúng túng nói:
- Sở Đốc, ý của ta là… !
Sở Hoan cười nói:
- Vô Kỵ công tử có chuyện cứ nói đừng ngại, hiện giờ chúng ta ngồi đây nói chuyện, chỉ là bạn bè, không cần câu thúc.
Ngụy Vô Kỵ nhẹ lòng, lúc này mới nói:
- Giống như sách bút của người đọc sách, cái cân của thương nhân, ruộng đất này chính là điểm chí mạng của dân chúng, không đến lúc vạn nhất, ai nguyện ý lưu lạc bên ngoài?
- Vậy vì sao bọn họ không quay trở lại cố hương?
- Thật ra đạo lý rất đơn giản, rất nhiều người cho rằng, cho dù trở lại cố hương, vậy cũng không sống nổi.
Ngụy Vô Kỵ thở dài:
- Có đất không có lương thực, cũng giống như không có đất. Bao nhiêu người sẽ chết đói, hiện giờ dân chúng không sợ đao thương, chỉ sợ không có lương thực. Ba Đạo Tây Bắc, người Tây Lương xâm phạm Tần quốc ta, gần như chiếm lĩnh toàn cảnh Tây Quan, trái lại hai Đạo Thiên Sơn Bắc Sơn hữu kinh vô hiểm, gót sắt Tây Lương không hề tiến vào cảnh nội của họ, cho nên sản xuất của họ không bị phá hư. Tại Tây Quan bao nhiêu thân hào cửa nát nhà tan, tài sản bị cướp hết sạch, mà thân sĩ Bắc Sơn và Thiên Sơn, mặc dù trong lúc chiến tranh bị trưng thu thuế ruộng, nhưng nguyên khí không bị thương… !
Gã dừng một chút, mới nói:
- Nếu không thân sĩ Bắc Sơn không có khả năng có tài lực mạnh mẽ đổ vào Tây Quan, vung tiền như rác như vậy.
Sở Hoan khẽ vuốt cằm, Bùi Tích cũng có suy nghĩ.
- Cho nên chờ đến lúc ngày mùa thu hoạch, Bắc Sơn và Thiên Sơn thu hoạch không bị ảnh hưởng quá lớn, ít nhất bọn họ sẽ không chết đói. Các lưu dân Tây Quan đều nói, ở lại Thiên Sơn Bắc Sơn, cho dù ăn xin, chỉ sợ cũng có thể có được mấy miếng cơm, nhưng trở lại Tây Quan, ngay cả ăn xin cũng không có chỗ để đi.
Ngụy Vô Kỵ cười khổ nói:
- Dân chúng trở về Tây Quan, phần lớn là nông dân cá thể có vài mẫu đất cằn của mình, những tá điền thuê đất kia, có không ít ở lại Bắc Sơn và Thiên Sơn, làm ruộng cho thân hài địa chủ địa phương. Lúc trước nhưng tá điền kia làm ruộng cho thân hào địa chủ, đến cuối năm còn có thể lưu lại mấy thành, hiện giờ dân chạy nạn Tây Quan đến làm ruộng cho họ, điều kiện hà khắc, cuối năm không lấy được một đấu lương thực, nhưng mỗi ngày cố chủ lại có thể cho bọn họ một chút cháo nước, để họ sinh tồn được.
Sở Hoan thở dài, trước đây hắn cũng không nghiên cứu về điều này, nhưng cũng biết đại khái. Dân chúng tầng dưới chót của đế quốc chia làm nông dân cá thể và tá điền. Nông dân cá thể có được ruộng đồng của mình, nhưng số lượng rất ít, sau khi giao nộp thuế má, ít nhiều còn có thể lưu lại lương thực. Còn tá điền, không có ruộng của mình, chỉ có thẻ làm ruộng cho nhà giàu, thật ra chính là thuê đất trồng cây, so với nông dân cá thể, ngoại trừ phải giao nộp thuế má cho quan phủ, bọn họ còn phải giao nộp phần lớn thu hoạch cho cố chủ như là tiền thuê đất, quanh năm suốt tháng, còn lại không bao nhiêu, miễn cưỡng sống tạm mà thôi.
Còn nô bộc thì giống như dê bò súc vật, có thể tự do mua bán, thân thể của họ không thuộc về mình, thì càng không cần nói tới đồ đạc gì của mình.
Bùi Tích lắng nghe hồi lâu, bỗng nhiên mở miệng nói:
- Vô Kỵ công tử nói không sai, nhân khẩu là quan trọng nhất, cho dù sản xuất xây dựng, cho dù trưng binh, đều cần rất nhiều nhân khẩu. Tây Quan hiện giờ, đúng như Vô Kỵ công tử nói, rất nhiều đất đai hoang vu, mà nhân khẩu giảm mạnh… Điều này đối với Tây Quan, tuyệt đối không phải chuyện tốt lành gì.
Sở Hoan hơi buồn bực nói:
- Dân chạy nạn lưu lạc bên ngoài, cũng không thể dùng dây thừng trói họ trở về chứ?
Hắn cười khổ nói:
- Có rất nhiều người đã có đất đặt chân, sợ rằng đã không có lòng trở về cố hương.
- Vô Kỵ công tử đã nói tới vấn đề này, nghĩ tới đã suy nghĩ rất lâu về vấn đề này.
Bùi Tích nhìn Ngụy Vô Kỵ:
- Vô Kỵ công tử có biện pháp gì hóa giải tình trạng này?
Ngụy Vô Kỵ thở dài:
- Thật ra từ nhiều năm trước, ta cùng với Trần phu tử… Ồ, Trần phu tử chính là gia sư, khi đó ông từng nói với Vô Kỵ, Thánh thượng… !
Dường như cảm thấy hơi không thích hợp, gã nhìn Sở Hoan, không dám nói tiếp. Sở Hoan lại nói lần nữa:
- Vô Kỵ công tử có thể nói thoải mái, không cần câu thúc gì hết.
Lúc này Ngụy Vô Kỵ mới nói:
- Thánh thượng mê luyến tu đạo, thuế má ngày càng tăng. Khi đó gia sư cũng nói, cứ thế mãi, quốc gia mới đầu thịnh vương, chẳng mấy chốc sẽ biến đổi, dân chúng bụng ăn không no, áo rách quần vá, sẽ không còn tâm tư sản xuất. Lời tiên sư nói đã trở thành sự thật, bắt đầu từ mấy năm trước, cảnh nội đế quốc đã có rất nhiều đất đai hoang vu, rất nhiều dân chúng bị ép thành giặc cướp… !
- Hiện giờ lệnh sư ở đâu?
Ngụy Vô Kỵ cười khổ nói:
- Ba năm trước tiên sư đã qua đời, sau khi ông qua đời, Vô Kỵ mới tới kinh thành, muốn đền đáp triều đình, chỉ tiếc… !
Gã lắc đầu thở dài:
- Người thận trọng lời nói, Vô Kỵ có lòng đền nợ nước, lại không có cửa đền nợ nước, đại kế trị nước tiên sư lưu lại, vẫn chưa được sử dụng đến, sau khi rời kinh tới Hà Bắc, vốn muốn mở mang khát vọng tại Hà Bắc, nhưng mà… vẫn mãi vô vi… !
Sở Hoan lập tức hỏi:
- Kế lớn trị quốc của lệnh sư là?
Ngụy Vô Kỵ ngẩng đầu, trong mắt xuất hiện hào quang:
- Kế lớn trị quốc của tiên sư, chính là để ứng phó loại cục diện của Tây Quan hiện giờ. Lần này Vô Kỵ tới đây, chỉ mong có thể mở mang khát vọng dưới trướng Sở Đốc. Chỉ cần Sở Đốc chọn dùng kế này, Vô Kỵ tin tưởng, chẳng những có thể khiến dân chạy nạn Tây Quan lưu lạc bên ngoài tấp nập về quê, hơn nữa nhất định có thể giải quyết tình trạng ruộng đồng hoang vu trước mắt.
