Thành Trường An, đường Chu Tước, phía tây là đệ tứ phố, phía bắc là cổng thành Cảnh Diệu, phố đông từ hướng bắc là phường Tu Đức, nơi sang trọng bậc nhất, trong phường ở góc bắc có một ngôi chùa yên lặng, chùa Hoằng Phúc.
Đang là tháng hai, thời gian thi tuyển khảo, thí sinh ngoại địa nhiều là vào trong chùa chiền ở thành Trường An ở nhờ, chùa chiền ở kinh đô tổng cộng có sáu mươi bốn nơi, lại lấy quy mô xây dựng tổ chức và hương khói tăng giảm chia ra ba loại. Chùa Hoằng Phúc bởi vì phía nam có cổng Phương Lâm (1), phía Đông cách Dịch Đình Cung (2), nên bị rất nhiều văn nhân mặc khách (người có học), thí sinh và học sinh xếp vào nơi âm khí hơi thịnh, cho nên ở tại ngôi chùa học sinh phần nhiều là hàn môn (người bần hàn), người không nơi nương tựa.
Huynh đệ Lô Trí giữa trưa mười một ngày sau mới đến thành Trường An, tại huyện Thanh Dương cùng một vị thí sinh họ Quý tên Đức, tự (3) là Nhất Ngôn cùng ngồi xe ngựa, tuổi mụ hai mươi mốt, thời điểm mới quen Quý Đức đối với Lô Trí rất là kinh ngạc, sau mấy ngày chung sống, tuy tuổi tác có chút chênh lệch, lại đều cảm thấy đối phương là người đáng giá kết giao, liền kêu huynh gọi đệ. Nhân tham gia quá hai lần tuyển khảo, Quý Nhất Ngôn cũng xem như là người có kinh nghiệm, một đường cùng Lô Trí giải thích chút ít nghi vấn về trình tự khoa khảo. (Chỗ này tg câu trên dùng tên thật, câu dưới dùng tên chữ)
Gia cảnh của Quý Đức so với Lô Trí giàu có vài phần, nhưng tới cùng cũng đều là xuất thân hàn môn, bởi vậy tại hắn kiến nghị hạ, ba người liền không có nhiều tìm chỗ ở, trực tiếp trụ tiến trong chùa Hoằng Phúc ở phường Tu Đức.
Chùa chiền này chiếm bất quá mười mẫu đất, tuy không như chùa Vô Bảo nhang đốt như mây trú, cờ che thùy rũ san san, nhưng thực tại u tĩnh chất phác, trong viện tùng bách ánh sáng xanh biếc, sảnh đường treo văn chương tơ lụa, trong tai nghe tiếng nam di phật âm, chóp mũi quanh quẩn hương thơm tinh khiết.
Ba người ở trong khách phòng của chùa trụ lại, ngày kế liền đi Hộ bộ nộp công văn thi đậu ở huyện Thanh Dương, lại lĩnh giấy tờ, chỉ chờ bái phỏng quá Lễ bộ ti cống được đến tín hàm tiến cử.
Người được tiến cử, liền có thể đi Hộ bộ đăng ký trong danh sách, trở thành cử nhân, vô luận cấp bận của họ là sĩ, nông, công, thương đều có thể thành sĩ, đây là con đường nhập khoa cử của hương cống.
Có khác người được châu huyện khác cùng kinh sư học quán tiến cử, tránh được bái Lễ bộ ti cống một cửa, thẳng vào kỳ thi mùa xuân, đây là con đường nhập khoa cử của sinh đồ.
Loại thứ ba là học sinh Quốc Tử Giám, là con cháu của quan lại kinh đô, học tròn bốn năm, thi tốt nghiệp sau có thể miễn một cửa kỳ thi mùa xuân, thẳng vào Lại bộ lập hồ sơ.
Người thuộc loại thứ hai — cử tử, sinh đồ, gia nhập kỳ thi mùa xuân, thi xong được tuyển chọn một trăm tên cho một khoa, được nhập hồ sơ ở Lại bộ, lại tuyển mười người tối ưu nhất, nhập thi đình.
Những người cử nhân khác, chưa đầy mười sáu tuổi, có thể được Lễ bộ tiến cử nhập bốn môn học của Quốc Tử Giám cùng con cháu quan lại đào tạo sâu thêm, không cần dự thi kỳ thi mùa xuân, chờ thi tốt nghiệp xong đều có thể nhập hồ sơ ở Lễ bộ.
Lại lấy mười người tối ưu hằng năm của các khoa của Quốc Tử Giám (không phải cử tử được đưa vào), thẳng nhập thi đình, cùng với những người qua kỳ thi mùa xuân, do thánh thượng thân tuyển.
Bởi vì đương kim thánh thượng từ trong đó thân tuyển tam nguyên, phân ra Trạng Nguyên, Bảng Nhãn, Thám Hoa, đây là vinh hạnh đặc biệt.
Sùng học ti hàng năm chuyên trách khoa khảo tiến cử, trong đó có hai mươi tám ti cống danh tiếng, lấy tài đức của bản thân phân cấp, danh thấp thì cử năm mươi, danh cao thì cử hai trăm, tổng cộng một ngàn ba trăm sáu mươi người được tiến cử, hàng năm những người hương cống nhập kinh, cần chuẩn bị một phần văn quyển ghi danh khoa nguyên, thượng thư (*) văn chương thơ ca đều có tể, lấy cung ti cống chọn lựa.
(*) Dâng thư: cho biết quan điểm chính trị của mình.
Nếu không được thông qua Sùng học ti tiến cử, học sinh cũng có thể tự cầm văn quyển đi tìm hiền minh sĩ quan đại phu (**) tự tiến cử, chỉ là trong một ngàn người mới chỉ có một hai người có thể đạt được ước muốn.
(**): chức quan to thời xưa, dưới quan khanh, trên quan sĩ. Đồng tự với “đại phu” thầy thuốc nhưng cách đọc khác nhau ra 2 nghĩa khác nhau.
Lô Trí cùng Quý Đức vào sáng sớm ngày mười ba liền dẫn theo giấy tờ văn quyển đến Lễ bộ Sùng học ti, đem danh thiếp hai người cùng giao nộp sau đó, chỉ cần ở lại chùa chiền đợi chờ tin tức là được, năm ngày sau, được tiến cử hay không liền có thể biết.
Giao nộp văn quyển xong, Quý Đức mời mọc Lô Trí cùng đi gặp bằng hữu năm trước khi đi thi nhận thức, bị Lô Trí dùng lời nói dịu dàng cự tuyệt cũng không khó xử, tự mình rời đi.
Lô Trí cùng Lô Tuấn hai người liền trở về trong chùa Hoằng Phúc, đến ở khách phòng ở tạm, một người ngồi trong nhà đọc sách, một người ra sân đánh quyền, nhưng mà chưa quá nửa canh giờ, liền có một người kềm nén không được.
“Aiz, nhàm chán, nhàm chán! Đại ca, vừa rồi Quý đại ca mời chúng ta cùng đi thăm bạn, sao ngươi lại cự tuyệt.” Lô Tuấn một bên oán hận, một bên từ ngoài sân đi vào phòng, tiến đến trước bàn học của Lô Trí.
Lô Trí cũng không cáu hắn đánh gãy chính mình đọc thư, chỉ giương mắt liếc xéo nhìn hắn một cái, nói: “Lời nói khách khí đều không phân biệt được sao, ngươi còn không bằng tiểu Ngọc thông chút nhân tình.”
“A? Lời hắn nói là khách khí a, ta thực sự không nghe ra!”
“Liền tính không phải lời khách khí, cùng hắn đi thăm bạn, khó tránh gặp gỡ cơm rượu trận trà, ngươi không biết ngượng cùng ăn chùa uống chùa sao, đã là đi chơi, liền cần tiêu tiền, nương cho chúng ta lộ phí tuy đầy đủ, nhưng trong nhà không còn thừa mấy, nếu ngươi nghĩ đi chơi, trước tiên liền nghĩ xem nương cùng tiểu Ngọc là phải làm sao để kiếm được tiền.”
Lô Trí nói xong không thèm nhìn hắn, đem trang sách ố vàng trong tay lại nhẹ nhàng lật qua một trang, tiếp tục lanh lảnh đọc lên, Lô Tuấn tuy tính tình thẳng, nhưng là biết được tốt xấu, nghe đại ca hắn giải thích như thế, lại nghĩ đến trước khi đi Lô thị dặn dò, nhất thời nghĩ nghĩ chạy ra bên ngoài suy nghĩ.
Tạm thời không nói hai huynh đệ bọn hắn, xế chiều hôm đó trong Sùng học ti, mấy người ti cống cùng tụ một chỗ nghiên cứu mấy phần văn quyển, trong đó tranh luận lớn nhất một ngày nay chính là tiến sĩ khoa văn chương, nói về chế độ lựa chọn quan lại đương triều, luận là cảnh ngộ của con cháu quan lại cùng học sinh hàn môn.
“Chữ viết lại là cực tốt! Chính là văn chương có chút hồ ngôn loạn ngữ.”
“Rõ ràng nói bậy, rõ ràng nói bậy a!”
“Đúng vậy! Mấy vị đại nhân mời xem, giấy tờ của học sinh này ghi chú kỳ tài vừa mới tròn mười bốn tuổi, rõ ràng là từ ngữ trẻ con càn rỡ a!”
“Khụ!” Một tiếng khụ thật nặng vang lên, đánh gãy mấy cái ti cống sắp bị tức giận vỗ bàn xé sách, mọi người chỉ thấy nơi cửa đi đến một lão giả có xương gò má lồi cao, đều cuống quít đứng dậy, đến nổi mấy cái bàn đụng nhau, cung kính hướng lão giả kia khom người ân cần thăm hỏi.
“Trịnh đại nhân.”
“Ừm, chư vị đại nhân là đang thảo luận cái gì, lão phu ở ngoài xa năm trượng gõ cửa đã nghe đến các ngươi tranh luận.” Vị Trịnh đại nhân này, xem như là ở Sùng học ti này lớn tuổi nhất, lại là người tối hiển hiền minh, chỉ vì tuổi tác quá cao, đương kim hoàng thượng đặc biệt đồng ý mỗi ngày sau giờ thân mới đến ti làm công việc.
“Đại nhân, nơi này có một văn chương học sinh, lời nói thật sự là có quấy nhiễu quy chế triều đình, chúng ta chính vì việc này nháo, cho nên liền mất bình tĩnh. (nv là mất hình thái)
“Lấy ra, lão phu duyệt xem.”
Ti công vừa mở miệng giải thích kia liền xoay người đi lấy quyển văn chương, tiến lên cung kính đưa cho Trịnh ti cống.
Trịnh ti cống quy tắc trước tiên đại khái nhìn lướt qua thiên văn chương dài ngắn không đủ mấy trăm chữ, sau đó trên mặt biến mất vẻ nghiêm khắc, có chút nhẹ lời khuyên giải an ủi mấy người trước mắt, “Mấy vị đại nhân không cần tức giận, vì một học sinh bất minh mà thất thố, thật sự không việc gì chúng ta ứng, Trương đại nhân, đem danh thiếp giấy tờ cùng văn chương của học sinh này cho lão phu, ta đem về trong viện, miễn cho các ngươi về sau nghĩ đến lại cáu.”
Tiếng nói hắn vừa dứt, Trương ti cống liền lấy hai loại giấy tờ chuyển lên, Trịnh ti cống nhận xong, lại đối mấy người nói: “Lão phu cần phản đi nơi khác nhìn xem, các vị đại nhân tiếp tục thôi.”
Mấy người phía sau lại là khom lưng đưa tiễn, Trịnh đại nhân liền bước từng bước chân có chút thong thả rời đi.
Đêm nay, trong một tòa đại trạch ở thành Trường An, tại thư phòng của trạch chủ có hai lão già mặc thường phục cùng ngồi trước một bàn dài khảm ngọc hổ, một mặt chỉ điểm trên quyển giấy, một mặt thấp giọng trò chuyện.
“… Đáng tiếc, đáng tiếc, loại văng chương này như thế nào đưa đến Sùng học ti của các ngươi.”
“Ô! Ngươi cái lão thất phu này, ta đặc biệt đi một chuyến đưa ngươi xem đồ tốt này, ngươi lại trào phúng Sùng học ti của chúng ta.”
“Ha ha, Lộc công đừng cáu, vui đùa mà thôi, ta đây không phải bực bội quá sao, nếu học sinh này ban đầu đến nơi ta nơi này, ta tuyệt đối trực tiếp tiến cử vào trường thi, nhưng lại đưa đến nơi đó của các ngươi, sợ rằng có thể tức chết một ít lão cổ hủ.”
“Khụ khụ, đừng nói xa, ta liền hỏi ngươi một câu, học sinh này ngươi muốn hay không?”
“Muốn! Thế nào không muốn! Chính là — ngươi bỏ được?”
“Aiz, ngươi cũng không phải không biết Sùng học ti hiện nay đã không còn như trước, ta tuy nói được hơn mấy câu, nhưng cũng không bằng hai ba kẻ khác hữu hiệu, nếu kiên trì lưu giấy tờ của học sinh này, ta sợ ngược lại mang phiền toái tới cho hắn.”
“Ta đã sớm nói, để ngươi đổi nơi khác, ngươi cứ không nghe, nếu không phải ngươi ba phen mấy bận đẩy ý của thánh thượng, lại như thế nào chọc cáu hắn.”
“Lúc trước, lúc trước cũng là nghĩ có thể thay một ít hàn môn học sinh làm nhiều chút sự, nhưng mà hiện nay mới biết, thực không phải ta một người có thể làm a…”
“Thôi, ngươi đừng nghĩ nhiều, chuyện này ta sẽ gánh, bảo đảm đem hắn lộng vào trong.”
“Vậy liền đa tạ.”
“Cảm tạ cái gì, tạ ta cướp học sinh tốt nhất của ngươi sao, ha ha ha!”
“Ngươi này lão già, aiz, thôi, thôi…”
Hai vị năm đó cùng trường, liền tại đêm xuân nồng đậm này, một trận nói chuyện sau, thay một hàn môn học sinh bị chặn đổ con đường làm quan, khai thông một con đường khác.
