Q.1 - Chương 7: 7

Vào phiên chầu hôm nay, thoáng thấy mặt hoàng thư ợng, cả triều thần nhìn nhau nơm nớp lo sợ. Sau một đêm thức trắng dấy lên trong đầu óc những bão táp dữ dội, vua Thánh Tông gầy sọm hẳn đi. Chiếc mũ bình thiên mọi khi đội khít vầng trấn cao, giờ tụt xuống quá mang tai. Đôi mắt quầng thâm lặng lẽ một cách khó hiều và nghiêm nghị.

Quan cần chính học sĩ dò hỏi quan ngự y:

- Gần đây ngài xem mạch hoàng thư ợng, nghe chừng ngọc thể thế nào?

Thánh Tông hoàng đế từ ngày ở ngôi, chư a hề cho vời thầy thuốc đến chẩn bệnh bao giờ. Quan ngự y của Ngư ời hiếm có dịp thi thố, nay nghe đả động đến nghề nghiệp, vội tuôn ngay hàng tràng y lý.

- Mắt hoàng thư ợng quầng thâm thế kia… vâng, là do Ngư ời vư ợng chân hoả. Hoả vư ợng tứclà dư ơng thịnh, mà dư ơng thịnh ắt phải âm suy. Ch… ậc! Chỉ cần bốc ba thang thuốc bổ âm là điều hoà âm dư ơng, chân huyết sẽ lư u thông thôi…

Tổng chi Lê Nhân Khoái nghe quan ngự y đoán mò bệnh của hoàng thư ợng như vậy, suýt phì cư ời, phải lấy tay che miệng. Trong khi đó, ở hàng thứ nhất phía bên phải sân rồng á quân hầu Đinh Liệt giựt giải mũ ngư ời ngồi kế bên nói nhỏ:

- Dù từ tối qua đến giờ chư a kịp gặp Lê Đàm, tôi đoán hôm nay thiết triều, hoàng thư ợng cũng chỉ đư a ra bàn việc ấy thôi, bác Nguyễn ạ!

á quận hầu Nguyễn Xí gật đầu tán thư ởng:

- Tôi cũng nghĩ như bác.

Quả nhiên khi trăm quan vừa yên vị, đức vua phán hỏi hết sức bất ngờ:

- Các khanh hãy cho trẫm biết ở đây, trư ớc kia ai đã từng là môn sinh của thừa chỉ Nguyễn Trãi?

Im lặng!

Hồi hộp…

Đức vua lại dục:

- Thừa chỉ có trên dư ới năm trăm môn sinh, trong số đó, ngư ời đỗ đạt làm nên danh vọng không ít, chả lẽ không ai dám nhận tên tuổi thầy học cũ của mình?

Thấy vua có vẻ tra hỏi gắt gao, các quan càng e dè. Bỗng một giọng nói quen thuộc đĩnh đạng nổi nên. Mọi ngư ời đều đổ dồn mắt về phía quan thân tuỳ Lê Đàm.

- Muôn tâu bệ hạ, thần trư ớc kia chính là trò yêu của quan thừa chỉ Nguyễn Trãi.

Nhà vua truyền Lê Đàm ngồi xuống hỏi tiếp:

- Còn ai nữa nào?

Hoàng thư ợng vừa dứt lời, hàng trên, hàng dư ới rào rào đứng dậy: “thần ạ!”, “thần nữa ạ”, “còn thần nữa ạ!”… Vua Lê Thánh Tông kinh ngạc thấy quá nửa triều thần, già có, trẻ có, quan to, quan nhỏ, cả bên văn lẫn bên võ, đều một lư ợt nhận là học trò của Nguyễn Trãi.

Vua đứng lặng hồi lâu mới phán rõ:

- Trẫm mong muốn tất cả các khanh ở đây đều là bề tôi trung. Đã là tôi trung, phải biết khuyên vua làm điều nhân đức. Theo chỗ trẫm đư ợc biết, ở triều trư ớc có những việc làm thất đức… Đó là bên cạnh nhà vua còn có những kẻ gian thần xiểm nịnh. Phần lớn các khanh ở đây đã đứng bóng hoặc xuể bóng cuộc đời rồi, các khanh thử ngẫm họ trẫm xem, vụ án vư ờn Lệ Chi thực hư như thế nào? Lúc tiên đế băng hà cũng là lúc xảy ra vụ án, trẫm còn bé bỏng trứng nư ớc quá, làm sao hiểu nổi những việc trong hậu cung? Như ng lớn dần lên có nhiều câu truyện ngẫu nhiên nảy ra khiến cho trẫm phải suy xét về chuyện thừa chỉ Nguyễn Trãi… Điều đó đeo đẳng mãi ý nghĩ của trẫm cho đến tận ngày nay… Ngày nay, bằng vào những đìều tin cậy, trẫm đã có thể quyết đoán đư ợc Nguyễn Trãi là một bậc trung thần tài giỏi mà bị oan thác! Như ng minh oan cho Nguyễn Trãi không phải là chuyện dễ, các khanh nên nhớ dựng lên một vụ án, triều trư ớc đã lập mư u tìm đủ bằng cớ hữu lý để buộc tội cho ngư ời vô tội, thì khi muốn bác bỏ vụ án đó triều sau cũng phải có đủ bằng cớ sắc đáng mới quả hiện đư ợc. Các khanh hãy giúp trấm ra tay vén bằng đư ợc tấm rèm mờ ám, làm cho ngay gian sáng tỏ. Nhân đây, trẫm loan bố trư ớc với các khanh rồi nay mai sẽ xuống chiếu cho khắp thiên hạ biết. Phàm tôi dân trong nư ớc Đại Việt bất luận già trẻ, trai gái, từ ngư ời có phẩm tư ớc cao nhất cho đến kẻ cùng đinh, từ ngư ời lư ơng thiện chí kẻ tù đầy, kẻ bị án nặng, án nhẹ, ai biết nhiều, biết ít đều có quyền làm tờ biên thuật hoặc nhờ quan sở tại tấu lên trẫm những điều uẩn khúc xung quanh vụ án vư ờn Lệ Chi. Có công, sẽ đư ợc hậu thư ởng. Đã mắc tội mà biết sự việc trên, tư ờng trình trung thực cũng sẽ đư ợc ân xá…

Nói hồi, nhà vua truyền cho bãi trầu.

Không đầy hai tháng sau, điện tiền văn phòng nhà vua nhận đư ợc hàng ngàn tờ trình, tờ biểu, đặc biệt tờ trình có một tội nhân đang bị đầy ở Biên Viễn mới gửi về làm cho hoàng thư ợng chú ý nhất. Ngư ời suy xét rất kĩ từng câu, từng ý, luận đi luận đi luận lại các chi tiết xem giữa sự kiện và năm tháng có khớp với nhau không; sau đó ngư ời mới mời riêng một só quan cận thần tới.

Nhà vua bảo Lê Đàm trao tay cuộn giấy cho á quận hầu Đinh Liệt. Xong, ngư ời nhìn mọi ngư ời và mỉm cư ời chua chát:

- Hôm nay, trẫm mới tìm ra thủ phạm thật của vụ án Lệ Chi…

Đinh tư ớng công còn đang lúng túng, nhà vua lại hỏi:

- Các khanh cho biết tên ngự sử đang can tội, tức là tên giám ty dư ới triều Nhân Tông và Tuyên Từ thái hậu có họ hàng thân thích với nhau như thế nào không?

Thấy các đại thần ngồi im lặng, Lê Đàm rụt rè tâu:

- Muôn tâu bệ hạ, mẹ đẻ ra tên giám ti là chị ruột bà ta.

Bây giờ quan quận công Lê Lăng đứng dậy:

- Dạ muôn tâu như thế phong tục ở trấn Thanh Hoa gọi là đôi bạn con dì mà giám ti thuộc “cành trên”.

Hoàng đế bèn xua tay:

- Thôi, trẫm chỉ cần hỏi thế là đủ. Bây giờ các khanh đọc đi!

Bốn, năm vị chụm đầu gián mắt vào những dòng chữ chư a bay hết mùi mực ư ớt. Tờ trình của tên giám ti là một tài liệu nhân sự vô giá. Nó là bức tranh chân thực về cuộc đời một ngư ời đàn bà quyền mư u, tham lam, đố kị, độc ác. Nó làm hiển hiện lại cảnh sống ngột ngạt nhiễu như ơng dư ới triều Lê Thái Tông. Với tất cả những việc làm đen tối, bí mật của ngư ời đàn bà ấy - nguyên phi Nguyễn Thị Anh - và bọn hoạn quan trong cung cấm. Nguyễn Thị Anh là một trong năm bà phi của Thái Tông đư ợc nhà vua thủa sinh thời yêu dấu nhất. Biết vậy, phi luôn tìm cách bắt vua phải chiều theo ý mình. Bằng thủ đoạn nham hiểm, phi đã mư ợn tay vua giết dần những bậc bầy tôi trung nghĩa, và lần lư ợt phế truất các bà phi khác. Đầu tiên, Nguyễn Anh xúi dục Thái Tông trị tội quan đại tư đồ Lê Sat, do con gái Lê Sát đang ở ngôi hoàng phi phải phế làm thứ dân để cho con gái đại thần Lê Ngâm làm Huệ phi, Thị Anh đem lòng ghen ghét, liền tìm cách xui ngư ời tố các là Huệ phi thờ ma luyện bùa trong nhà, mê hoặc vua; tức thì Huệ phi bị giáng, nhân việc ấy bố là Lê Ngâm đang giữ chức đại tư không đứng đầu triều phải chết oan. Rồi đến khi Thị Anh sinh đư ợc con trai là Băng Cơ phi muốn con mình cư ớp ngôi Thái Tử của Nghi Dân con trai trư ởng của Lê Thái Tông lại tìm cách xúc xiểm vua dáng truất hai mẹ con Nghi Dân.

Những việc ấy Thị Anh đều làm trót lọt, Duy có một lần… Lần đó Thị Anh đang có chuyện xích mích với Ngô Thị Ngọc Dao, một bà phi khác của Thái Tông. Lựa lúc thanh vắng chỉ có một mình với nhà vua trong cung. Phi mới thỏ thẻ gợi chuyện:

- Tâu hoàng thư ợng, thần thiếp đã phái ngư ời đi dò xét tư ờng tận rồi. Đúng là Ngọc Dao có nhúng tay vào vụ Huệ phi làm nhiều điều rất xấu xa, tai tiếng đến hoàng tộc. Hoàng thư ợng đã trị tội Huệ phi, thần thiếp trộm nghĩ nay cũng nên xuống chiếu trị tội Ngọc Dao mới nêu cao đư ợc chính đạo.

Thái Tông yên lặng. Thị Anh lại bịa đặt nhiều chuyện thậm tệ gán cho Ngọc Doa để hoạng làm cho nhà vua ghét bỏ phi. Như ng Thái Tông vẫn không nói gì ngòi trầm tư . Sợ ý kiến bị bỏ rơi, Thị Anh giả vờ khóc lóc vật vã (chỉ có phi mới giám làm mình làm mẩy như thế mà thôi):

- Hoàng thư ợng định tha tội cho Ngọc Dao ư ? Trời đất ơi, nếu hoạng thư ợng không cho những điều thần thiếp tâu lên là đúng, không tin ởt thần thiếp thì thần thiếp còn sống ở trên đời làm gì nữa? Hãy cho Thị Anh này đư ợc dập đầu trư ớc long nhan!

Quả nhiên phi làm cho Thái Tông bối rối. Bấy giờ, nhà vua mới lên tiếng:

- Khanh đừng nghĩ rằng trẫm có ý định bênh vực Ngọc Dao. Trên đời này trẫm còn tin yêu ai bằng tin yêu khanh? Như ng những điều khanh vừa tâu bày đều làm cho trẫm rất khó phân xử. Bởi vì hai lần trẫm sắp phê án phạt bắt Ngọc Dao đi đầy thì hai lần đều bị thừa chỉ Nguyễn Trãi can dán. trư ớc sau, Nguyễn Trãi một mực cho rằng: “Ngọc Dao đang có mang, xin bệ hạ hãy nghĩ đến ân trọng của tiên đế. Đừng nghe những lời rèm pha làm điều thất đức”.

Nghe câu nói đó Thị Anh Tái hẳn mặt đi, “Thế là hỏng việc rồi. Trãi đã biết ruột gan của mình… Giá như bề tôi khác can ngăn vua thì mình không thiếu gì cách để thắng cuộc. Đằng này lại là cái lão già ấy…”.

Nguyên phi Nguyễn Thị Anh vồn không ư a Nguyễn Trãi từ lâu, chỉ vì bậc lão thần này tính nết rất cư ơng trực. Những ngày đại triều, trư ớc bệ rồng, thư ờng một mình thừa chỉ Nguyễn Trãi đứng vè một phía, lên tiếng bênh vực những kẻ yếu và ngang nhiên vạch tội bọn xu nịnh, không thèm đếm xỉa gì đến quyền thế của chúng. Ví dụ như hồi cuối xuân năm ất Mão (1435) có bảy tên tiểu nhi can tội tái phạm ăn trộm, hình quan chiếu luật dâng sớ xin xử trảm. Vua đem việc ấy hỏi triều thần, ai cũng cho là phải. Riêng hành khiển Nguyễn Trãi dõng dạc đáp: “Pháp lệnh không bằng nhân nghĩa, tình thế không đến nỗi dư ờng như vậy, nay một lúc giết bảy đứa bé chư a đến tuổi thành niên, việc đó đâu phải đức tốt”. Triều thần không chịu, Nguyễn Trãi lại dẫn câu kinh thư giải nghĩa chữ “chỉ” là “dừng”, ở sách đại học để nói đến đạo gốc của ngư ời làm vua là phải để lòng vào nhân nghĩa mà lấy đó làm nơi nên dừng, tuy có khi ra oai giận dữ, như ng không thể lâu đư ợc. Nhờ đó cuối cùng vua phán chém có hai tên nặng tội nhất trong bảy tên. Lần khác, vào năm đại hạn, dân đói kém, vua sai Nguyễn Trãi thảo tờ biểu cầu phong. Bọn quan trong Nội mật viện đã dốt lại tỏ ra thông thái muốn buộc quan hành khiển đổi lại mấy chữ, Nguyễn Trãi không ghìm đư ợc giận, quát to lên: “Bọn các ngư ơi chỉ quen vơ vét dân lành, hiểu gì nghĩa lý mà cũng thích lên mặt? Hạn hán, đói khổ chính là do các ngư ơi mà lên cả”. Bọn này tức lắm, đi tìm gặp mấy tên gian thần bàn cách trả miếng lại Nguyễn Trãi. Chuyện đến tai vua. Vua đọc lại tờ biểu, thấy ý tứ đôn hạu, lời lẽ thành kính, câu chữ lư u loát, bêh hạ cấm không ai đư ợc sửa văn của thừa chỉ. Nguyễn Thị Anh hiểu rằng vua Thái Tông vì nể Nguyễn Trãi không phải chỉ vì ông trung can tài giỏi. Đó mới là một lẽ. Lẽ thứ hai trong cách cư xử của vua đối với Nguyễn Trãi còn là do lời dặn của tiên đế. Đức Thái Tổ Cao hoàng đế quả là ngư ời biết lo xa. Từ thời Thái Tông còn ở tiền để, hoàng đế đã cậy Nguyễn Trãi thay lời mình răn bảo thái tử. Thái tử đã có thời kỳ học thuộc bài: “Hởu tư huấn”, trong đó có những câu càng ngẫm càng sáng.

“… Nếu con cậy mình sáng suốt, dừng ngư ời yêu riêng, quan của ta thì ruồng bỏ, chính của ta thì đổi thay, gia pháp không tuân, chí thân phe khí, xa ngư ời trung thực, gần bọn xiểm du, điều khoái chí thì làm, chỉ trò ngoạn mục thì chuốc, chẳng theo đức cần kiệm , chẳng nghĩ công gian nan… thì như cổ nhân đã nói: Cha đã sắp đặt làm nhà cho con chẳng chịu đắp nền dựng cột; cha đã siêng năng cầy ruộng mà con không chịu gieo giống gặt mùa…”

Tuy nhiên khi đã kế nghiệp cha ngồi trên ngai vàng, dễ đâu nhà vua nhớ mãi lới dạy của tiên đế? Mà dù có nhớ lời, dễ đâu đã làm dúng đư ợc như lời. Bọn hoạn quan vô công rồi nghề do Thị Anh chủ xư ớng, ráp mư u bầy dật lắm chò lôi quốn nhà vua vào hết cuộc vui này đến hết cuộc vui khác. Qua nhiều lần can gián vua không đư ợc, Nguyễn trãi chán nản, mới từ chức triều quan, xin lui chức quan “đê cư ” giữa chùa Côn Sơn ( còn là chùa Tư Phúc).

Đó là lúc Thị Anh hởi lòng hời dạ. Vắng mặt thừa chỉ ở triều đình, phi như đã nhổ đư ợc các đinh trư ớc đinh trư ớc mắt. Như ng phi hí hửng không đư ợc bao lâu, đừng một cái. Đúng lúc Nguyễn Trãi tròn sáu mư ơi tuổi Lê Thái Tông lại xuống chiếu mời ông vào kinh phong cho chức “giám nghị dại phu nghiêm tri tam quán sự”.

Thế là bậc đại phu ấy áo mão chỉnh tề, lại vào đứng giữa sân rồng cất cao giọng chính khí, can gián nhà nvua và vạch tội những kẻ quyền thần xu nịnh. Trư ớc một con ngư ời vững vàng “thông qua năm rét, càng rạn tuyết sư ơng”, làm sao mà nguyên phi Nguyễn Thị Anh có thể rèm pha đư ợc. Đấy là chư a kể Nguyễn Trãi còn có một ngư ời thiếp là Nguyễn Thị Lộ, đang giữ chức lêc nghi học sĩ, ngày đêm túc trực bên vua, Nguyễn Thị Anh nghe nói phong phanh rằng Nguyễn Thị Lộ cũng đã nhiều lần cùng dự bàn vào việc can vua để cứu thoát Ngô Thị Ngọc Dao. Thế thì vợ chồng Nguyễn Trãi qua quắt thật, “vuốt mặt, vuốt luôn cái mũi” dám đư ơng đầu với ngư ời mà đức vua yêu quý nhất, mà khắp năm cung sáu viện ai cũng phải né tránh.

Bỗng có tin cấp báo về kinh sư : Ngày mồng bốn, đức vua đi duyệt võ ở Chí Linh, xong rồi ghé vào Côn Sơn thăm Nguyễn Trãi. Sau đó giá về Lệ Chi Viên thì nửa đêm, hoàng thư ợng bị cảm, băng đột ngột.

Bọn cận thần bàn với Nguyễn phi chư a vội cho trăm quan biết. Nguyễn Thị Anh liền truyền lệnh đóng chặt tất cả các cung môn, cấm không ai đư ợc qua lại bàn tán. Rồi phi cùng bọn tay chân lẳng lặng kéo nhau vào hậu cung.

ậ đây, rì rầm nổi lên một cuộc đối đáp tay đôi giữa nguyên phi Nguyễn Thị Anh và tên cầm đầu hoạn quan Tạ Thanh.

Nguyên phi: - Cơ hội đã đến chư a?

Tạ Thanh: - Chỉ còn một cơ hội này thôi.

Nguyên phi: - Làm thế nào?

Tạ Thanh: - Buộc Trãi tội giết vua.

Nguyên phi: - Lấy gì làm bằng cứ?

Tạ Thanh: - Hãy tống giam Thị Lộ trư ớc. Nay mai thế nào Trãi cũng về kinh chịu tang vua…

Nguyên phi: - Rồi sao?

Tạ Thanh: - Bắt luôn Trãi.

Nguyên phi: - Rồi sao nữa?

Tạ Thanh: - Sai thẩm hình quan dùng cực hình bắt Thị Lộ phải khai…

Nguyên phi: - Nói mau lên! Khai thế nào?

Tạ Thanh: - Khai rằng Trãi xui giấu thuốc độc giết vua vào nửa đêm ở Lê Chi Viên.

Nguyên phi: - Diệu kế, diệu kế! Nay mai là hoàng thái hậu, ta sẽ phong cho ngư ơi làm chức quan tả hình.

… Đợi cho những ngư ời bề tôi tin cẩn đọc xong tờ trình của tên giám ti và giao cho Lê Đàm cuộn tròn lại như cũ, nhà vua mới ư ớm hỏi:

- Các khanh bảo trẫm nên xử lý như thế nào? Những kẻ thủ phạm gây nên tội lỗi và những ngư ời bị kết tội oan uổng đều không còn nữa… Sự việc xảy ra cách đây trên hai mư ơi năm giống như chum nư ớc đục, những cặn bã nhơ bẩn đã lắng xuống và nằm im dư ới đáy, bây giờ có nên quấy vẩn đục lên nữa hay không? Nhất là thủ phạm chính danh lại là Tuyên Từ hoàng thái hậu, mộy ngư ời dù sao cũng đã từng đư ợc phụ hoàng của trẫm một thủa yeu vì?

Lê Đàm lúc này ngồi bóp trán bức dọc, suy nghĩ: “Lâu nay nhà vua muốn minh oan cho quan thừa chỉ, như ng nay đụng đến cái gai công lý, coi chừng nhà vua lại lư ỡng lự rụt rè, sợ giây giư ớng đến thanh thế hoàng gia! Một bậc minh quân như Thánh Tông, cầm cư ơng giữ đời thịnh trị, trư ớc một lẽ phải hiển nhiên như thế còn chư a dám quyết đoán, hèn gì ngày xư a ngư ời thầy trung thức của ta một mình khăng khăng đứng về một phía để bảo vệ nhận nghĩa, cho nên đã phải chuốc lấy vạ lớn vào thân! Biết đâu rồi Lê Đàm này lại chẳng phải có ngày đi theo vết chân thảm khốc của thầy? Như ng hỡi vong linh ngư ời thầy chí tôn chí kính, cho dù đến bư ớc ấy con đành chịu vầy, chứ con quyết không thể làm ngơ, nhìn công lý bị dập vìu!”. ý nghĩ cảm khái ấy làm cho ngư ời môn sinh trung thành của Nguyễn Trãi mạnh bạo hẳn lên:

- Muôn tâu dức hoàng đế cao minh, - Lê Đàm đứng thẳn dâyh - bệ hạ đã từng khuyên bảo chúng thần là phải “ra tay vén bằng đư ợc tấm màn mờ ám, làm cho ngay gian sáng tỏ”, thần vẫn ghi sâu điều đó. Nay thần trộm nghĩ, nếu đư ợc bẹ hạ minh xét, đư a ra ánh sáng vụ án Vư ờn Lệ Chi thì chẳng những tiên đế và quan thừa chỉ cùng những linh hồn oan uổng đư ợc rửa hờn nơi chín suối, mà trên cõi trần này, ngư ời ngay kẻ gian đời đời sẽ còn trông vào đức uy của bệ hạ, mà ngẫm mình.

Việc làm quang minh đó, muôn tâu bệ hạ, đâu phải giống như trò quấy vẩn lên một chum nư ớc đục lâu ngày đã lắng xuống. Có chăng nên coi đó là dụng ý khơi lấy phần trong, gạn riêng ra phần đục, để cho đục trong đừng lẫn lộn mà thôi. Triều trư ớc đã giết oan mất thầy học của hạ thần và cũng là ân nhân của bệ hạ, nay bệ hạ có cho đúc ngư ời vàng cũng không thay đư ợc mạng quan thừa chỉ. Như ng chín điều bất hạnh may còn chừa lại đư ợc một điều ân phư ớc, và tai hoạ tày trời đã bỏ sót lại mẹ con Anh Võ. Nhờ vậy mà lũ môn sinh chúng thần mới hy vọng có ngày đư ợc cầu xin bệ hạ xuống chiếu rửa oan cho cả ngư ời sống lẫn ngư ời đã khuất. Thiết tư ởng hai mư ơi năm trôi qua, như ng những bằng cớ xác đáng để soi tỏ vụ án Vư ờn Lệ Chi mà bẹ hạ vừa trao cho chúng thầng, thần đang nắm trong tay vẫn còn nóng hổi.

Lê Đàm tâu liền một mạch. Những vị khác từng ngư ời đều lên tiếng, như ng tựu trung cũng không trái ý kiến của quan thân tuỳ. Vua Lê Thánh Tông chăm chú nghe từ đầu đến cuối, không phán hỏi thêm diều gì. Sauđó ngư ời lẳng lặng thu lại cuộn giấy ở tay Lê Đàm, rồi truyền lệnh cho mọi ngư ời lui. Nhìn sắc mặt hoàng đế lúc này khó mà đáon biết đư ợc tâm trạng của Ngư ời. Tuy vậy, các quan đại thần và Lê Đàm ra về, ai cũng lòng hẹn lòng tin tư ởng…

° °
°

Mấy hôm nay dân chúng kinh sư và nhiều vùng trấn, đạo trong cả nư ớc lại xôn xao lên về cái tin vua Lê Thánh Tông xuống chiếu minh oan cho ba họ nhà quan thừa chỉ Nguyễn Trãi. Mặc dù tờ chiéu đã lý giải từng mục một, đọc đi đọc lại kỹ càng rồi, nhiều ngư ời vẫn cứ thích nhắc nhở bàn tán.

- Tài thật! Vụ án Trại Vải cách đây trên hai mư ơi năm, tư ởng đã phi tang mất tích, thế mà hoàng đế còn đem ra bắt triều thần nghị xử, lại còn truy tận gốc phân minh rành rọt. Bây giừo “cháy nhà mới ra mặt chuột”! Gớm, cái mụ nguyên phi Nguyễn Thị Anh chẳng rõ mặt mũi đẹp đẽ thế nào, như ng xem chừng nanh nọc lắm.

- Có thế mới có câu “nhất tiếu khuynh thành, tái tiếu khuynh quốc” chứ!

- Như ng bác ạ, chúng tôi nghĩ, nhan sắc mụ Nguỹen Thị Anh dù có “nghiêng nư ớc, nghiêng thành” cũng không đáng để cho dân nư ớc ta mất một bậc trung can tài giỏi như cụ Nguyễn Trãi.

- Thôi, các bác ơi, chuyên cũ đã qua, chúng ta có hối tiếc cũng vô ích. Chỉ biết đức vua ta ngày nay xuống chiếu rửa oan cho thừa chỉ, thế đã chí công chí sáng lắm rồi.

- Tôi nói ra điều này xincác ông, các bà phải giữ kín miệng cho nhé… Không có quan thân tuỳ Lê Đàm là môn sinh cũ của quan thừa chỉ khẩn cầu thúc dục, thì đừng hòng hoàng đế đã chịu cái việc “chí công chí sáng” ấycho đâu!

- ồ, chúng tôi chỉ nghe tơ mơ, bây giờ bác nói mới rõ hơn. Thế… bác này, có phải chính quan thân tuỳ đứng ra xin cho Anh Võ đư ợc nhận lại họ cha và đư ợc bổ nhiệm chức tri huyện Sơn Nam đó không?

- V… ơơng! Chứ còn gì nữa!

- Lại nghe nói thế này nhé: lúc đầu hoàng đế toan chiếu minh oan cho mình cụ Nguyễn Trãi thôi. Quan thân tuỳ Lê Đàm không chịu. Ngài đòi để bà Nguyễn Thị Lộ và cả ba họ nhà quan thừa chỉ cũng phải đư ợc tầy oan. Thế mà hoàng đế cũng phải thuận đấy… Có đúng thế không hả các bác?

- V… ơơng! Đúng vậy chứ còn gì nữa!

° °
°

ở phía tây trấn Sơn Nam, tại cổng đình làng Đoài cũng có dán một tờ chiếu minh oan… giống như các tờ chiếu khác. Như ng không thấy dân chúng ở đây bàn tán gì cả. Họ còn bàn theo cụ xã trư ởng tới chúc mừng quan huyện mới. Của đáng tội, cũng vì nghe đồn trị huyện mới Nguyễn Anh Võ còn trẻ măng mà đã giật giải thủ khoa nên nhiều trai làng, gái làng hiếu kỳ muốn nhân dịp này kéo nhau đi xem mặt mũi con trai cố “gián nghị đại phu”.

Trông thấy cụ xã trư ởng, Anh Võ nhận ra ngay đây là ông già chít khă nhiễu đỏ đã cùng sánh vai chung một đòn kiệu rồng với cụ chủ quán Côn Sơn cái hôm vui nổ trời, các cố dẫn đầu nghĩa binh đi rư ớc vua từ Gia - để về cung. Hai ngư ời gặp nhau tay bắt mặt mừng hỏi han chuỵen làng, chuyện nư ớc. Cụ xã trư ởng thay mặt bà con nói mấy lời chúc tụng, rồi ngỏ ý muốn mời tân quan đi thăm một số nơi phong cảnh đẹp trong vùng… Nghe nhắc đến cái thắng cảnh “eo sông Đáy”, “hang núi cáh diều” …, quan huyện trẻ cố mư ờng tư ợng lại câu chuyện mẹ kể từ những ngày lư u lạc đi tị nạn đư ợc dân làng ở đây nuoi giấu, lòng không khỏi bùi ngùi mừng tủi. Quan huyện Sơn Nam nắm tay cụ xã trư ởng xã Đoài:

- Đất và người quê ta vốn đầy nghĩa, đầy tình. Cháu muốn theo cụ và bà con đi thăm phong thổ đó đây, ngặt vì đã trót hẹn với anh Lê Đàm…

- Hẹn việc gì với quan thân tuỳ mà gấp thế, có thể nói chó chúng tôi biết được không, thưa quan huyện? - Cụ xã trưởng hỏi xoắn xuýt.

Tri huyện Nguyễn Anh Võ tủm tỉm đáp:

- Nhất định gấp đến nơi rồi cụ ạ, song bà con đều đáng tin cậy cả, nên cũng không có gì phải giấu. Nói nhỏ thôi, hoàng thư ợng sắp về Lam Kinh bái yết tôn miếu! Anh Lê Đàm hẹn cháu, hai anh em sẽ gặp nhau đúng vào ngày hoàng thư ợng tới hành tại.

Sợ cụ xã trư ởng chư a hiểu, quan huyện phải giải thích thêm:

- Vâng, trên đường xa giá đi qua các quan sở tại chỉ việc bày hương án cùng các quan chức dịch bái vọng tại chỗ. Riêng cháu, hoàng đế cho gọi thẳng về Lam Kinh…

Cụ xã trưởng gần như reo lên với mọi người:

- Thế thì dân Sơn Nam chúng ta vinh hạnh lắm, có “quan phụ mẫu” được vua vời tới tận cố đô.

Rồi cụ quay về phía Anh Võ:

- Chúc tân quan nay mai thượng lộ bình an!

° ° °