Hoàng cung thành phú xuân, phòng làm việc của Hoàng đế
Hồ Độc Lập trong phòng đi lại nghĩ nghĩ về việc trước mắt là nên cho đề thi kì này như thế nào. Trước đây toàn người khác cho đề còn hắn đi thi bây giờ đổi ngược lại hắn mới biết cho đề còn khó hơn cả đi thi đấy.
Với quan điểm của người trí thức hiện đại hắn không đánh giá cao cái kỳ thi đình này lắm đấy, hắn coi đây là nơi để tuyên truyền xu thế hơn là chọn người đậu trạng nguyên.
Ví dụ như nếu kỳ thi này có một câu hỏi liên quan đến vấn đề toán học hay địa lý, vậy chẳng phải sẽ kéo theo việc các học sinh muốn tham gia thi đợt sau dành thời gian hơn để nghiên cứu về địa lý về toán học hay sao. Lâu dần cứ như vậy chẳng phải sẽ thay thế được thói quen hủ nho của đám học sinh sao?
Hồ Độc Lập đang hi vọng chính là điều này đấy. tính ra chỉ khoảng 60 năm nữa thôi thực dân pháp sẽ chính thức nổ súng xâm lược nước ta đấy, lúc đó thì hắn cũng ở tuổi xuống mồ rồi nếu không chết trẻ, bởi vậy ngay từ bây giờ phải nên cải cách chứng bệnh tự kỉ của đám hủ nho này thôi.
Ngoài việc trên Hồ Độc Lập cũng nhân tiện qua đây chọn ra một ít học sinh có nhiệt huyết gưởi ra nước ngoài học tập, nhưng để biết ai nhiệt huyết đây, không bắt hắn phải đi từng người để hỏi đấy chứ. Với lại việc này trước khi làm cũng không nên quá rêu rao, đám đại thần bàn vào tán ra thế nào cũng sinh chuyện.
Nhưng nếu chọn xong rồi đám học sinh này không chịu ra nước ngoài đi học vậy lại càng uổng công. Lúc này không như thời sau, thời này chẳng mấy ai muốn rời xa quê hương của mình cả, nhất là đám học sinh đi thi lần này đều là đám có danh phận cả đấy, muốn đi thi đình đều phải thi đỗ thi hương rồi thi đỗ thi hội, thi đỗ thi hội liền là tiến sĩ cả đấy.
Đương nhiên tiễn sĩ này không phải tiến sĩ được khắc trong bia quốc tử giám. Những tiến sĩ được khắc bia trong quốc tử giám là đồng tiến sĩ. Tức là tiến sĩ lần 2.
Nhưng tiến sĩ lần 1 thôi cũng đủ để ra triều làm quan rồi. ai lại từ bỏ cơ hội sung sướng này mà dấn thân ra nước ngoài khổ sở học tập mấy năm trời chứ. Đương nhiên Hồ Độc Lập có thể ra lệnh đấy nhưng lúc đó việc đi học lại chẳng có ý nghĩa gì nữa rồi.
“ khải bẩm hoàng thượng có thượng thư đại nhân xin gặp”
Đây chính là Hồ Độc Lập cho lão Phúc đi truyền Phan Huy Ích đến gặp, hắn muốn bàn với lão về vấn đề thi đình lần này nên cho gặp riêng để dễ nói chuyện
“ Mau mời quan thượng thư vào”
“ Thần ra mắt hoàng thượng, hoàng thượng vạn tuế vạn tuế vạn vạn tuế “
“ ái khanh mau bình thân, người đâu ban ngồi”
Hồ Độc Lập sốt sắng nói tỏ ý rất quan tâm vị đại thần này, làm cho chút chán ngán của P. Huy Ích đối với Quang Toản trong thời gian qua mờ đi mất một ít.
“ Hôm nay trẫm cho mời ái khanh đến đây là để bàn về đề thi năm nay”
Đây là Hoàng Thượng đang công bằng bàn chuyện với lão đấy, nghe vậy trong nội tâm lão càng kích động, không ngờ bệ hạ lại xem trong mình như vậy, mấy hôm nay mọi người nói Hoàng Thượng có chút đổi khác. Lão nghe vậy trong lòng liền có chút hi vọng hoàng thượng sẽ chăm chỉ việc nước hơn, chịu khó nghe lời can dán, tránh xa kẻ nịnh thần.
Nay thấy Hoàng đế như vậy lão đúng tin hy vọng của mình nay thành sự thật rồi.
“ Thần xin nguyện vì bệ hạ mà cống hiến, đến chết mới thôi.”
“ Ha ha.. ái khanh không cần pahir khách sáo như vậy, hãy coi như ta đang nói chuyện bình thường thôi”
Nghe Thấy giọng kích động của Phan Huy Ích, Hồ Độc Lập liền biết mình thu phục được vị danh thần này rồi, hắn cười to tỏ ý vui mừng
“ Ái khanh, việc là thế này, ta nhìn thấy công việc của các vị đại thần trong triều thường xuyên dùng đến tính toán, như tính sổ thu chi. Tính toán thuế má, các công trình cũng cần tính toán vật liệu nhân công. Rồi còn phải tính tiền ….v v”
“ Đúng là như vậy” lão nghe hồ độc lập nói thao thao một hồi tuy rằng khá dài nhưng đúng là có lý. Tuy chưa biết hắn định nói cuối cùng là gì nhưng cũng tập trung lắng nghe.
“ Lần nầy thi Đình chính là tuyển chọn người ra làm quan, bởi vậy trẫm nghĩ trong đề thi nên ra thêm một câu hỏi về tính toán.”
“ Việc này tiền lệ chưa có bao giờ,”
“ Đúng vậy! vì tiền lệ chưa có bao giờ nên trẫm muốn từ nay sẽ có tiền lệ này”
“ Thần thấy lời bệ hạ tuy rất có lý nhưng trước nay chưa có tiền lệ này, các thí sinh không chuẩn bị tốt chỉ sợ sẽ có ý kiến phản đối.”
“ Chẳng phải trẫm đã cho rời ngày thi lại rồi sao, với lại vì lần đầu tiên áp dụng nên cứ tạm thời coi đây là câu hỏi phụ.”
“ nếu chỉ là câu hỏi phụ thần nghĩ có thể thực hiện được.”
“ Tốt lắm đề thi năm nay trẩm đã chuẩn bị rồi song còn ra câu hỏi thế nào phải nhờ đến ái khanh rồi”
Nói xong Hồ Độc Lập cầm lấy tờ giấy ghi sẵn câu hỏi đưa cho lão. Phan Huy Ích nghe vua tin tưởng mình như vậy lại càng phấn chấn quyết tâm sở hướng đi theo hắn.
“ Đề thi cứ dựa vào hai câu ‘cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Đi một ngày đàng học một sàng khôn’ cái này tùy ở khanh ra đề, còn đề toán trẫm đã chuẩn bị xong rồi, chính là ở phía dưới, khanh cứ cho nguyên như vậy là được.”
Lão theo lời của Hồ Độc Lập nhìn xuống phía dưới dọc xong bài toán mấy lần mà không tìm được đáp án, mặt lão bắt đầu đỏ cả lên rồi. vội vàng lén nhìn Hồ Độc Lập may sao là không nhìn về phía lão, xấu hổ quá rồi, không hổ là được thần tiên báo mộng truyền thụ học vấn nha.
“ Hoàng Thượng thần nghĩ là không có vẫn đề gì, chỉ là thí sinh dự thi đa số từ xa đến mang theo tiền bạc có hạn, nếu hoãn đến qua tết sợ nhiều người không cầm cự nổi.”
“ Trẫm đúng là quên mất việc này, may là có ái khanh nhắc”
‘Vị Hoàng Thượng này đúng là hay quên đấy, nhung được cái là chịu nhận khuyết điềm.’ Phan huy Ích thầm nghĩ.
“ không biết lần này đăng ký đự thi bao nhiêu người?”
“ khoảng 3000 người đăng ký.”
3000 người nếu mà bình thường thì khá nhiều rồi nhưng theo ý của Hồ Độc Lập thì chưa đủ, lần này hắn dự định chọn ra khoảng năm trăm người đấy.
“ ái khanh, việc này khanh hãy thông báo mỗi người đã đăng kí thi đình được phát ba nghìn đồng, có thể cầm thẻ dự thi đến bộ lễ nhận”
“ Vi thần xin thay mặt các thí sinh cám ơn hoàng thượng ban ân. Hoàng thượng vạn tuế vạn tuế vạn vạn tuế”
“ ái khanh đứng lên đi không cần làm lễ như vậy, trẫm vừa nghĩ ra một việc chính là có cách nào để các thí sinh kỳ thi hương cũng được tham gia thi đình lần này không”.
“ Thần e không được, việc đưa tin đi lại các nơi mất thời gian rất dài chỉ sợ một tháng không đủ, với lại làm như vậy các thí sinh đã đỗ kỳ thi hội sẽ bất mãn.”
“ lần này ngoài 10 người đỗ đầu ra, trẫm định tuyển chọn thêm 500 người nữa nên chỉ 3000 người thi hội lần này e rằng không đủ.”
Nghe đến đây lão khiếp sợ rồi, cần chọn nhiều như vậy sao, chức quan ở đâu mà phân bố cho hết, bộ hộ cũng chẳng đủ tiền mà trả lương đâu đấy.
“ Hoàng Thượng sao lại cần nhiều như vậy.”
“ việc này ái khanh không cần lo lắng, trẫm đã có chủ ý, hiện đang là lúc cần dùng người, bởi vậy trẫm đang dự định mỗi năm sẽ tổ chức thi đình một lần đấy, khanh chỉ cần biết như vậy, không nên hỏi nhiều.”
Dùng người vào việc gì mà nhiều như vậy?. lão đúng thật nghĩ không ra đấy. không phải là định bắt học trò ra trận đấy chứ. Dù rất tò mò nhưng Hoàng Thượng đã không cho hỏi nhiều thì hắn cũng không giám hỏi.
“ Trẫm định như vậy, khanh có thể ra thông cáo rằng lần này trẫm đặc biệt tuyển chọn thêm 500 người vì vậy những người đỗ kỳ thi hương cũng được đi thi, nhưng mười người đứng đầu chỉ chọn trong số những người thi đã đậu kì thi hội. Và năm sau cũng sẽ tiếp tục tổ chức kì thi đình giống như năm nay, số lượng lấy còn có thể nhiều hơn.”
Quay lại nhìn Phan Huy Ích đang há mồm há miệng hắn cười hỏi
“ Ái khanh thấy cách đó của trẫm thế nào.”
“ Hoàng Thượng anh minh. Lão thần xin phục.”
Thêm một hồi bàn bạc cuối cùng Phan Huy Ích cũng ra khỏi hoàng cung trở về nhanh chóng cho người xuất phát từ bộ lễ đem thông cáo truyền đi khắp các nha môn châu phủ làng xã.
Trong thời gian ngắn nhất cả nước liền xôn xao, các đại thần cũng xôn xao Đặt câu hỏi. hoàng thượng cần nhiều người như vậy làm gì?
---
Hồ Độc Lập vừa bàn xong việc với Phan Huy Ích liền cho gọi lão phúc đến rồi hỏi:
“ lão phúc! Không biết trong kho mà tiên hoàng để lại còn bao nhiêu”
Năm đó đánh Chúa Nguyễn, Chúa Trịnh rồi đến giặc Xiêm, Thanh, Nguyễn Huệ thu được khá nhiều chiến lợi phẩm đấy. chỉ là mấy năm đó đánh giặc liên miên nên phải đem ra dùng không ít, bởi vậy mà chắc cũng không còn bao nhiêu, Hồ Độc Lập hỏi vậy chỉ là để liệu cơm gắp mắn thôi đấy.
“ Lão Nô đã kiểm kê qua, nếu quy ra bạc khoảng chừng 500 vạn lượng.”
May mắn là vẫn còn đấy, chừng này tương đương với thu nhập hai năm của quốc khố đại nam đấy, nhưng so với đại thanh thì chẳng đáng vào đâu. Vào lúc này nhà Thanh hằng năm thu vào quốc khố hơn 15000 vạn lượng bạc đấy tức là gấp 75 lần đại nam ta. Đấy là do quan lại nhà Thanh các nơi ra sức tham ô nữa đấy. chỉ riêng hòa thân đã tham ô hết 110000 vạn lượng bạc đồng nghĩa với nước đại nam ta thu thuế 550 năm mới bằng tài sản nhà hòa Thân.
Chỉ cần tính sơ như vậy liền biết người thanh thời kỳ này giàu như thế nào, không phải tự nhiên được coi là bánh ngọt mà cả tám đế quốc chia nhau.
Nên làm gì với 500 vạn lượng này, khi tiêu hết lại lấy đâu ra cũng là vấn đề làm hắn phải nhức đầu đây.
“ Lão Phúc! Ông có biết về các giáo sĩ phương tây truyền giáo ở đại nam ta không.”
“ ý Hoàng Thượng chính là bọn pháp sư tây dương mắt xanh mũi lõ, ngực mang cây chữ thập, nói chuyện rất khó nghe ấy sao.”
‘Sạc, Pháp sư tây dương sao?’ ‘nghe mới nha’
“Đúng vậy, ông biết bọn họ à.”
“ trước đây vẫn hay thấy ở hội an, kinh thành cũng có xuất hiện nhiều nhưng phần lớn bị các quan đuổi đi, bây giờ lại ít thấy”
Nghe vậy Hồ Độc Lập cả mừng, ít thấy có nghĩa là vẫn có đấy.
“ Ông biết họ ở đâu?”
“ chính xác thì không biết nhưng đại loại chỗ họ hoạt động, vùng Nghệ An, Quảng Bình, Hội An chắc chắn sẽ có”
Nghe đến đây Hồ Độc Lập liền khá vui, may mắn sao nhà tây sơn không quá quan tâm đến vấn đề truyền giáo lắm nên không có chính sách đàn áp nào đối với họ, vậy nên mong là có thể tìm được vài người.
Hắn liền lệnh lão phúc cho người đi tìm mấy vị giáo sĩ này về nhanh chóng, bên cạnh đó cũng sai người đến các cảng biển như Hội An, Hải phòng đà nẵng, quy nhơn, thuận an,..v v. nếu có thuyền buôn của người tây đến thì cho họ vào sau đó phải nhanh chóng báo lên.
Hồ Độc Lập còn dặn đi dặn lại. “ phải giữ gìn hòa hiếu, cho họ thấy thiện ý và không được làm khó dễ.”
Mấy vị Tây đại nhân này đều là của quý cần được sử dụng một cách chính đáng vì lợi ích chung của quốc gia cả đấy.
Hồ Độc Lập đang định cho người xây dựng nhà máy dệt vải hơi nước đấy, ở đại nam lúc này không có sợi bông nên hắn liền nghĩ đến việc cho dệt lụa. loại mặt hàng này khá được ưa chuộng tại phương tây. Chỉ là muốn cho máy hơi nước hoạt động cần nguyên liệu than đá.
Đại nam lúc này vẫn chưa biết sử dụng nguồn than đá, họ gọi than đá là hắc thạch. Bởi vậy mà chưa có mỏ than nào ra đời. việc này chắc phải bàn thêm với Phạm Công Thiệu để lão nhanh chóng cho khai thác các mỏ than ở quảng ninh,
Kể ra dệt lụa cũng rất tốt đấy nhưng nguồn nguyên liệu cũng không phải dồi dào gì cho lắm.
Hạn hán xuât hiện diện tích trồng trọt bị bỏ hoang nhiều, nếu như dùng đất này trồng dâu thì đúng là quá hay rồi. phải nói nhất cử tam tiện.
Vừa tăng thu nhập cho dân, vừa phát triển nghề dệt, phát triển thương mại, vừa có thể tăng thu cho quốc khố.
