Quang Toản đứng lên không ngừng suy tính, trong hai năm mất hai triệu lượng bạc để đem thủy quân Phú Xuân về quy mô vượt qua thủy quân Gia Định, giá này không quá đắt có thể suy nghĩ.
“Ái khanh cho mười lăm ụ lớn tiếp tục tạo Định Quốc chiến thuyền, trẫm muốn mỗi năm có sáu mươi chiếc như vậy bổ sung vào thủy quân” Quang Toản hung hăng đập bàn nói, nhìn cái bộ mặt mười lăm tuổi đập bàn vỗ ghế y như lão già, chắc khiến người khác phải phì cười, nhưng mấy lão Vũ Huy Tấn, Trần Văn Kỷ… chẳng ai coi đó là chuyện đáng cười cả, như mặc định đó đã là chuyện thường tình, nếu hắn thật sự như một người mười lăm tuổi đó mới là chuyện lạ.
“Hoàng thượng! Chỉ có mười trong số 15 ụ thuyền có thể đóng chiến thuyền Định Quốc, số còn lại vẫn chưa được!” Vũ Huy Tấn nghe xong Quang Toản tuyên bố biết có sự hiểu lầm ở đây liền lên tiếng sửa chữa.
“Vì sao?” Quang Toản ngạc nhiên hỏi lại, theo hắn ụ lớn tức là đóng được thuyền lớn, nay còn nguyên do gì không được.
“Năm ụ lớn kia mới tổ kiến, tay nghề thợ ở đây vẫn còn yếu, chỉ có thể đóng thương thuyền, chưa thể đóng thuyền chiến..” Vũ Huy Tấn mặt mày nhăn nhó giải thích, thợ cũng có ba bảy thợ, không phải tay nghề ai cũng như ai, nhất là đa số thợ vừa mới được chiêu về, trước đây chủ yếu chỉ đóng các loại thuyền hàng, nay sao có thể liền đóng thuyền chiến được, nói như vậy, Quang Toản liền hiểu ra nguyên nhân trong đó, xem ra mỗi năm hạ thủy bốn mươi chiếc Định Quốc chiến thuyền đã là cực hạn, bao nhiêu đó cũng đủ đối kháng với thủy quân Gia Định mà không sợ thiệt thòi rồi.
“Đại Việt ta không chỉ cần chiến thuyền mà còn cần thương thuyền và thuyền vận chuyển, trẫm muốn càng nhiều càng tốt, dự định để các ụ còn lại ngày đêm tạo dựng, không biết ái khanh nghĩ chuyện này thế nào.” Quang Toản muốn xem cái nhìn tổng quan từ Vũ Huy Tấn.
“Chuyện thương thuyền và thuyền vận chuyển hạ thần đã biết, hiện tại hầu hết các ụ đang không ngừng tạo dựng hai loại này, riêng về thương thuyền đã có thể tạo dựng loại lớn gấp đôi Định Quốc chiến thuyền.” Vũ Huy Tấn khoe khoang.
“Tốt lắm! Việc này Phạm Viễn sẽ đến tìm ái khanh, khanh cố gắng thỏa mãn thương thuyền cho ông ta, chi phí của thương thuyền cũng lấy từ ông ta, coi như bộ công bán thuyền đi, giá cả khanh không cần phải để mình chịu thiệt.” Quang Toản không đầu không đuôi nói khiến Vũ Huy Tấn nhăn mày một lúc suy ngẫm.
“Ý Hoàng Thượng là?” Để xác định, Vũ Huy Tấn hỏi lại.
“Ái khanh còn gì vướng mắc!” Quang Toản nhìn ông ta.
“Bộ Công đóng tạo thuyền cho Hoàng Thượng xưa nay chỉ lấy kinh phí sao còn có chuyện giá cả gì ở đây?” Vũ Huy Tấn nói ra điều thắc mắc trong lòng khiến Quang Toản chợt nhớ, mình không giải thích rõ ở điểm nào cho ông ta.
Quang Toản muốn hướng đến một nghành đóng tàu mở, không đơn thuần chỉ gói gọn trong việc phục vụ cho nhu cầu của mình, thương mại hóa nghành đóng tàu trong tay Vũ Huy Tấn, phục vụ cho cả nhu cầu tạo thuyền của người dân, chỉ cần có tiền liền có thể mua được thuyền từ ông ta, ngoài chiến thuyền, thuyền gì cũng có thể bán, phương pháp trước mắt có ba cái lợi.
Đầu tiên, giúp tiết kiệm ngân sách khinh phí để các ụ tàu dưới tay Vũ Huy Tấn có thể tự nuôi sống mình, về lâu về dài cỗ vũ sự phát triển của ngành đóng tàu thuyền, thứ hai, giúp người dân, thương nhân Đại Việt có điều kiện mơ ước đến làm chủ các thương thuyền, thúc đẩy thương mại, vận chuyển, hàng hải phát triển, tuy rằng lúc này trong nước vẫn chưa mấy người nhận ra lợi nhuận kếch xù từ hàng hải nhưng tương lai không xa sẽ rất khó nói, người thông minh trên Đại Việt không bao giờ thiếu, thứ ba, Quang Toản bắt đầu có ý thức phân biệt giữa tài chính bản thân và tài chính đất nước, muốn có sự rạch ròi ngay từ lúc này, mặc dù hiện tại tuy hai mà một nhưng tương lai rất khó nói, hắn không thể cứ mãi bỏ tiền riêng để duy trì hoạt động của các ụ tàu trong khi thuế thương thuyền lại chảy vào kho của bộ hộ, cứ nghĩ đến chuyện hắn muốn lấy từ bộ hộ 50 vạn lượng để đầu tư cảng biển, Nguyễn Thế Lịch chết lên chết xuống không chịu, liền thấy được nổi khổ của bậc quân vương, trên danh nghĩa đều là tiền của mình nhưng không phải muốn dùng sao thì dùng.
Mất một thời gian để giải thích về việc thương mại hóa việc tạo thuyền cho Vũ Huy Tấn hiểu, vốn là một con người ăn chắc mặc bền, lão không mấy hứng thú với cách làm của Quang Toản, mặt mày ủ rũ như đưa đám, cũng không trách lão được, nếu như lấy kinh phí từ triều đình, hàng tháng lão đều đều nhận tiền rồi đều đều mà đóng tạo, chẳng phải suy nghĩ gì, nay thương mại hóa cái khỉ khô gì đó, nếu như không nhận đủ đơn đặt hàng để ụ trống không, ai trả lương cho thầy thợ. Biết suy nghĩ trong lòng của Vũ Huy Tấn, Quang Toản gợi ý về việc tăng giá cả lúc này lão ta mới thấy phương án này không phải quá tệ.
“Bẩm Hoàng Thượng! Vậy nếu bộ binh muốn có thuyền để vận lương thì sao, cũng phải tự bỏ tiền ra mua thuyền” Lê Văn Hưng đứng bên cạnh nghe hết câu chuyện, ngẫm ngẫm một hồi rồi đem ra thắc mắc trong lòng.
“Không chỉ bộ binh mà cả bộ công đều phải vậy, muốn có thêm thuyền vận chuyển, đến bộ hộ xin cấp tiền đi mua thuyền” Quang Toản trả lời chắc chắn, hắn chẳng muốn có một ngoại lệ nào ở đây cả, đến ngay hắn muốn lập thương hội cũng phải chạy đến chỗ Vũ Huy Tấn mua thuyền, thì còn ai có ngoại lệ.
Cách làm này của Quang Toản đẩy địa vị của Bộ Hộ lên cao ngất ngưởng, dường như mọi mạch máu đều phải chảy qua đây, trở thành trái tim cho cả triều đình hoạt động, quan lại Bộ Hộ sau khi biết chuyện này ai nấy hớn hở ra mặt, chỉ có một người mặt mày ỉu xìu chính là Nguyễn Thế Lịch, kinh nghiệm bao nhiêu lâu cho lão biết, mọi thứ không như vẻ bên ngoài, địa vị đi liền với trách nhiệm.
“Phan Văn Lân! Khanh liên hệ với Lý Văn Bưu lấy từ lão ta năm trăm kỵ binh bổ sung vào tân quân, tân quân trước mắt không thể thiếu kỵ binh” Quang Toản sau khi có súng trường mới nhất của châu âu liền tự hỏi, nếu như kết hợp ưu điểm của kỵ binh và bộ binh súng trường lại với nhau liệu có khác biệt gì lớn hay không, thật rất khó hình dung, hiện tại trên thế giới đã có kỵ binh dùng súng trường trên lưng ngựa nhưng vẫn chưa chính thức xuất hiện một sư đoàn nào biên chế kỵ binh súng trường, kiếp trước Quang Toản cũng không tìm hiểu kỹ về vấn đề này, đã không biết, cách tốt nhất là cho thử nghiệm, lựa ra năm trăm kỵ binh đem vào Lạc Việt quân, cũng vì mục đích đó.
Phan Văn Lân không biết dự định của Quang Toản nhưng cũng không thắc mắc, huống chi ai chê dưới tay mình binh ít, nhất là kỵ binh, theo suy nghĩ của y, kỵ binh có càng nhiều càng tốt việc gì phải thắc mắc, chỉ hận không thể bay thẳng ra Tam Điệp xẻo ngay của Lý Văn Bưu một khối thịt.
“Thần xin đi ngay!” Phan Văn Lân không thể đợi lâu, sợ Quang Toản đổi ý liền muốn rời khỏi.
Lân đi, Vũ Huy Tấn và Lê Văn Hưng cũng ra khỏi điện, trong thư phòng chỉ còn lại Quang Toản và quân sư Trần Văn Kỷ. Quang Toản thấy Trần Văn Kỷ nán lại cuối cùng, liền biết ông ta có chuyện muốn nói riêng với mình.
“Quân Sư chẳng hay có chuyện gì?” Quang Toản mở lời
“Khải Bẩm Hoàng Thượng! Thương mại việc tọa thuyền tuy có nhiều mặt lợi nhưng cũng tăng chi phí gây thất thoát, đầu tiên là Vũ Huy Tấn tăng giá cả cao hơn giá thực tế, sau đến, bộ binh muốn tiền mua thuyền, tiền phải đi qua ba nơi, bộ hộ, bộ binh, rồi mới đi đến bộ công, tăng thêm không ít bước trung gian, thất thoát là chuyện không thể không có, điều này cũng giúp quan lại các bộ có cơ hội tham ô bỏ túi riêng, thần e cách này chưa chắc đã là tốt” Trần Văn Kỷ tâu.
Quả nhiên không nên xem thường trí tuệ người xưa, điều này chính Quang Toản cũng chưa nghĩ qua, phải đến lúc này Trần Văn Kỷ cảnh tỉnh hắn mới ngẩn người, đây là lỗ hổng trong khâu quản lý, một trăm đồng xuất phát từ bộ hộ, đi qua nhiều cánh tay trung gian liệu còn lại mấy đồng.
“Không biết quân sư có cao kiến chăng?”
“Bệ hạ quá đề cao thần rồi! Việc này chỉ có thể tìm cách hạn chế, nước ở trong thùng còn bị rò rỉ, huống chi qua tay người, thần kiến nghị thành lập một cơ cấu giám sát việc này!” Trần Văn Kỷ nói.
“Tạm thời chưa cần, cơ cấu này vừa chỉ hoạt động, phải ít nhất vài năm nữa mới có thể xuất hiện vấn đề, đến lúc đó ta bổ sung vào vẫn chưa muộn.” Quang Toản sau một hồi suy nghĩ liền nói. Một cơ cấu giám sát sẽ có hiệu quả sao? Chính Quang Toản không tin vào điều đó, có khi cơ cấu này lại trở thành một giai đoạn trung gian tham dự vào đó chưa biết chừng, ở thế giới kia người ta cứ nói đùa. “muốn chống tham nhũng ư! Trước tiên bắt mấy thanh tra tham chống tham nhũng trước!”
Cách tốt nhất là phải thiết lập chặt chẽ các cơ cấu, cải cách thủ tục, chỉnh đốn luật pháp và điều lệ, chứ không phải phụ thuộc vào một cơ cấu giám sát lỏng lẻo được đặt ra, nhưng với điều kiện hiện tại, chưa thể thực hiện được những việc đó, muốn có một căn nhà mới cần đạp bỏ ngôi nhà cũ, nhưng nhà cũ này, hắn chưa đủ sức đập bỏ, nhà mới chưa đủ sức xây, ‘thợ xây’ vẫn còn là những du học sinh tại Châu Âu.
Nhắc đến du học sinh Quang Toản chợt nhớ còn một tháng đã là cuối năm, đồng nghĩa sắp đến đợt thi đình của năm nay.
“Sắp đến thi đình của năm nay rồi, quân sư thấy liệu có giống như năm ngoái?”
“Hoàng Thượng vẫn muốn tiếp tục đưa người ra ngoài du học?”
“Đúng vậy! Có chuyện gì không ổn sao?”
“Không phải không ổn, nhưng về lâu về dài sẽ có một số điều bất lợi”
“Bất lợi!” Quang Toản nhíu mày, chuyện này có thể có gì bất lợi.
“Việc hằng năm đều cho tổ chức thi Đình, tăng số lượng người đậu lên đến năm mươi lần bình thường, khiến địa vị của những người đỗ đạt khoa cử trước không được như xưa, quan cũ khinh thường, người tài bất mãn, sau đó Hoàng Thượng không để những người đỗ đạt được trực tiếp làm quan, mà lại đem họ ra ngoại quốc đến mấy năm, người đi không biết tương lai, người ở chẳng rõ đầu đuôi, khiến một số sỹ phu không muốn đi xa chối từ không ra ứng thí.”
Quang Toản nghe những điều Trần Văn Kỷ vừa nói, không phải không đúng, chỉ là lúc này điều hắn không sợ đó chính là sỹ phu chống đối, người dân lao động được hưởng lợi ích trực tiếp từ những cải cách trong suốt một năm nay của Quang Toản, khi các loại thứ thế như thế đinh, thuế muối, thế thân, thuế nông nghiệp, dân phu, bắt lính, được xóa bỏ, người nghèo có đường sinh sống, có tương lai để hi vọng, người giàu an tâm về tài sản của mình, ngôn luận đã không đủ sức để chống lại hắn nữa rồi, mà từ chính trong những người nắm giữ ngôn luận cũng đang chia rẽ, một nhóm bảo thủ lòng hướng về nhà Lê, một xu hướng mới, ngả về triều Tây Sơn.
Quang Toản đánh giá đám sỹ phu có lòng hướng về nhà Lê thật quá nực cười, trong suốt hai trăm năm khi nhà Lê chỉ tồn tại như bù nhìn sao không thấy mấy tên này đứng lên phản kháng, lúc nào cũng luồn cúi khom lưng trước phủ chúa Trịnh, có bái kiến vua Lê bao giờ, nay khi chúa Trịnh bị diệt, nhà Lê sụp đổ lại quay sang tôn thờ nhà Lê, cứ như trước đó họ là đình thần nhà Lê, ăn bổng lộc của vua Lê vậy, chúng là đình thần họ Trịnh, ăn bổng lộc họ Trịnh thì đúng hơn.
Đơn giản nhà Tây Sơn xuất thân chủ yếu đều từ nông dân, thương lái, giang hồ mà ra, từ thủ lĩnh cho đến quần thần binh tướng, những nho sỹ trước giờ luôn cao cao tại thượng, đương thời được trọng vọng, vốn khinh thường những người xuất thân ít học, nay những ‘người vô học’ có thể ngồi chung mâm chung bàn với mình, sao có thể chịu được.
“Số lượng người đăng ký tham gia thi năm nay sẽ giảm?” Quang Toản hỏi Trần Văn Kỷ
“Đến lúc này chỉ mới được hơn ngàn người đăng ký tham gia thi văn, thua xa so với bên thi võ, đã hơn ba ngàn người tham gia đăng ký.”
“Chuyện này không quá lớn, chẳng phải còn một tháng nữa mới đến ngày thi sao?” Quang Toản an ủi
“Mọi năm số lượng đăng ký tham gia văn luôn nhiều hơn bên võ, năm nay đổi ngược lại, e rằng tạo dư luận không tốt, các đại học sỹ ở sùng chính viện, liên hiệp dâng tấu thông qua bộ lễ, muốn đem việc thi đình quay lại với nếp cũ.”
“Trẫn chưa nhận được cái nào!”
“Thượng thư Phan Huy Ích vẫn chưa về nên bản tấu chương này chưa thể đưa lên, chắc chắn không phải ông ta ém đi chuyện này, đám người bên sùng chính viện chẳng phải hạng dễ lừa gạt!” Trần Văn Kỷ mỉm cười nói
“Khanh nói, Phan Huy Ích cố tình không về, Nguyễn Thiếp có tham gia vào việc này?” Quang Toản bất ngờ cũng thầm thấy may nắm, nếu trong tay hắn nhận được tấu chương như vậy, chẳng biết sẽ phải xử lý như thế nào mới phải. Nho sỹ trong dân gian có thể không để ý, nhưng lời nói của đám nho gia ở Sùng Chính Viện rất khó đối phó, tự ái cũng cao, hở chút cả đám kéo nhau ‘đi đình công’, hở chút liền lấy việc từ quan ra ép hoàng đế.
Trần Văn Kỷ lắc đầu mỉm cười: “Nguyễn Thiếp ‘bị ốm’ xin nghỉ dưỡng đã nửa tháng không đến Sùng Chính Viện”
Nói như vậy là đã có hai người vì sức ép từ đám đại học sĩ của viện sùng chính mà trốn, để một mình Quang Toản chịu trận, hắn thấy hai lão già kia thật không nói ‘nghĩa khí’, nếu Trần Văn Kỷ không có lòng tốt nhắc nhở, Quang Toản có khi vẫn cứ vô tư hứng chịu màn ‘trung liệt’ của đám viện sùng chính kia rồi, trước cứ ngỡ triều Tây Sơn ai cũng nói nghĩa khí, nay mới biết không hẳn như vậy, hắn thầm khinh bỉ hai lão già kia.
Quang Toản cũng ước gì mình có chỗ nào đó để trốn nhưng trốn đâu cho thoát lúc này, không thông qua được bộ lễ, đám học sỹ kia chắc chắn sẽ vào thẳng hoàng cung gặp hắn là chuyện sớm muộn, đến lúc đó…. Cảnh tượng ăn vạ đó… hắn nghĩ mà nổi cả da gà.
