Q.1 - Chương 0: Lời tựa

Sacha Guitry, kịch sĩ trứ danh của Pháp bây giờ, có một lối riêng về nghệ thuật thứ bảy, tôi định nói nghệ thuật chớp bóng. Lối của ông là lối phim độc thoại (film monologué), nghĩa là tất cả cuốn phim chỉ có một người nói, hoặc đôi khi có hai ba người thì từ người thứ hai trở đi, đã không quan trọng lắm rồi. Mà người thứ nhất và độc nhất bao giờ cũng là ông. Phim Pháp kém phim Đức phim Mỹ ở những phim hoạt động thì nghệ thuật đặc sắc của ông đã cứu cho nên nghệ thuật thứ bảy Pháp nhiều, đã gỡ danh giá cho Pháp nhiều.

Người ta lại nghiệm rằng phim lịch sử của Pháp hay bao nhiêu thì phim lịch sử của Mỹ lố lăng khó chịu bấy nhiêu. Đó chỉ là tại Mỹ không có lịch sử mà lịch sử Pháp thì đậm đà phiền phức, tế nhị quá. Trong phim lịch sử thì gần đây phim của Sacha Guitry là đặc sắc nhất. Cũng độc thoại hoặc hô như độc thoại, chuyện lịch sử quay phim của Sacha lại còn có cái đặc sắc sau này trội hơn các chuyện lịch sử quay phim khác.

Chuyện lịch sử của ông là việc trộn lẫn chân sử với bông lông. Ai đã từng xem những phim "Hạt Trai Trên Chiếc Mã Miện" (Les perles de lac Couronne), "Ngược Đường Elysée" (En remontant le champs des Elysée) đều nhận rõ sự trộn lẫn ấy. Song sự trộn lẫn của ông là một hóa hợp chứ không phải một hỗn hợp. Nó như cái tài kim (alliage) trong tiền tệ. Vàng với đồng, bạc với đồng, nhưng vẫn có giá. Có giá vì không lừa ai: trên mặt khắc hẳn thành số (titre) đó. Có giá vì không ai trông nổi chỗ hàn gắn: hai chất đã ăn sâu vào nhau rồi. Có giá vì tự vẫn chán giá: chín phần vàng vẫn không hạ giá bởi một phần đồng. Có giá vì biết lấy chất rẻ làm cho chất đắt cứng thêm; vàng thuần thì dễ mòn mà đồng thuần thì tuy cứng nhưng rẻ quá không đủ thủ tín trong thị trường. Lối viết sử ấy thật cũng tự có một giá trị riêng, trừ ra khi nào người ta theo chính sách các nhà tài chính thuộc phái bội tăng ngân phiếu (inflation) mà phát trần giấy bạc ra, không ngó tới kim quỹ nữa.

Triệu Luật phỏng theo lối đó mà viết cuốn lịch sử tiểu thuyết này. Phần chân sử ở trong tự cũng có giá mà phần bông lông thêm thắt may ra cũng có giá. Tưởng đó là một lối viết lịch sử tiểu thuyết nên cho nhập cảng vào địa hạt văn chương ta nên đem ra thử lần đầu. Các bạn thưởng thức xem.

Viết ở Vinh ngày kỷ niệm

bách bán niên Pháp-Lan Đại Cách Mệnh

- Nguyễn Triệu Luật -